Thursday, April 23, 2009

MLTP Act Zirna

¢ KL Liana

Mahni phak ang tawka dan zir leh hriat hi a tul a, Mizoramin kan dan neih, Zu Khapna Dan MLTP Act an tih hi zirho ila thain ka hre deuh a. Tunlai hian sawi a hlawh thar leh riau a. Tin, hmanah khan Mizo tawngin an letling a, kan hre viau hlawm mai thei e. Mahse i han zir thar leh dawn reng reng teh ang u.

Mizoram hi kum1972, January ni 21, Zirtawpni khan U.T. kan ni a. A kum leh khan Mizoram Excise Act, 1973 chu siam a ni ta a. Kum 10-na chiah 1983 khan Mizoram Excise Rules an tih chu siam ni lehin Mizoram Excise Act an tih nen chuan Khuangchawi thla ni 10,1984 khan hman a ni ta a ni. Hemi hma hi chuan zu hi Bawrhsapin Cr.P.C. an tih mai chang 144-na tlawhchhana hmangin a khap ve thin a. An mante chu IPC an tih chang 188-na anga thubuai siamsak a ni thin. Mahse Excise Act awm hnu kha chuan he dan hi hman a lo ni ta. Febraury 1986 khan Mizoram chu State a lo ni a. State kan nih hnu chuan Excise Act leh Rules hmang khan Zu sen chi, Indian Made Foreign Liquor, IMFL an tih mai chu mumal nei takin sawrkarin a zawrh a phal a nih nghe nghe kha.

Khatia IMFL, Sap zu ti mai ila, an han zuar tir kha chu nula e, la lo e pawh sawi loin a lei turin mi Bethel vanglai ang mai khan an intlar put put mai a, zu zuarte an lun kher mai. Mahse kum a lo vei meuh kha chuan zu dawr siamte kha an lun tawh hauh lo. A leite pawhin ngawi rengin an va lei a, lehkhain an tuam a, in lamah an hawn mai a. Khati khawpa zu a tam si khan, phai lama zu a tama rui hmuh tur erawh an awm lo ang khuan zu rui khawlaiah hmuh tur an vangin, kan Police-te pawhin man tur an nei meuh lo a nih nghe nghe kha. Veng keltil deuha tlangval huihphai deuh lo pai chhe chhe erawh an bo lem lo. Mahse le, kohhran lam khan zu khap turin sawrkar chu an nawr ta a, sawrkar pawhin kohhran thu chu zahin a khap ta a, a nawrtu kohhran erawh chuan zu avanga an man leh hremte meuh pawh a phuar ve lem lo va. Hindu-ten kan kohhranin a duh lo, tiin bawng vulh leh talh, sa ei khap tur erawh chuan sawrkar a nawr ve lo thung a, Mosolman pawhin an kohhran thurin kalh a nih avangin vawk khap a nawr lo hlauh a, tun thlengin vawk thau kan hmawm hmek hmek a ni.

Mahse Sap zu zuarte khan tam tak an la hralh loh kha an lo nei si a. Chungte chu tihralna hun sawrkarin thla khat emaw vel a pe a. Khatia zu khap tur a nih hnu, a la bang tihralna hun an han hawng leh ta kha chu, an zawrh tirh ang mai khan a chuhin an inchuh leh ta luih luih mai. Tichuan kum 1995 khan Zu khap Burna dan, The Mizoram Liqour Total Prohibition Act, an tih chu siam a ni ta a. A kum leh 1996 khan The Mizoram Liquor Total Prohibition Rules an tih chu siamin, Zu Khap Burna Dan chu February ni 20, 1997 atangin vawiin thlengin hman a lo ni ta. Kum 13 chu a lo ni ta reng mai. He Dan ang hian zu chu remin awm lo nise chuan kan Police leh Excise lamte pawhin man tur an hre miah lo tur a ni ngei mai. Mahse ni tin mai hian man tur erawh an la nei ta reng thung a, a rêm lem lo chu a ni chêk ang e.

Tin, a chunga Rules ang khian Doctor-ten an chawh chuan Sap zu kha damdawi atan phalna neiten an in thiang a. Sipai bangte pawhin chutiang bawk chuan an la thei bawk a. Mahse miin damdawi atan ngeih ve hlein inhre rilru deuh pawh ni ang sela, emaw mi damdawi in khelh khelh kha lo it ru vein dil ta sela, Mizo tlawmngaihnain lo pe ta sela, phalna neia in a petu leh phalna nei ve lo intu kha mana hrem theih an ni ta thung. A awmzia chu phalna nei kha chuan a damdawi a nih avangin tumah pe loin, awt hle mahse, a in khelh khan dan reng reng a bawhchhe lo tihna a ni. Mahse phalna nei ve lo chuan phalna nei ang thoin a tan damdawi atan thain hriain phalna nei aimah khan ngeih zawk pawhin lo inhre hial pawh ni ang sela, a in ve vaih chuan dan bawhchhia a ni thung. Tichuan kan Mizoram State Dan bik a nih avangin Vairengte pelh erawh chuan a boruak a dang hle. Heta sual, dan bawhchhiatna ni si kha khu lamah chuan phal a niin, dan bawhchhiatna a ni ve lo.

Pawngsual, rukruk etc. angte hi chu India ram pumah sual a ni ve vek a, Vairengte chhak lama sual a ni ngawt lo, hrem theih a ni. India ram mai pawh ni loin, khawvelah hian sual a tling thung. He dan hman a nih kum sawm erh awrh chhung hian mi an manin thubuai siamsak an tam tawh hle a, an la man mek a, an man zel dawn bawk a ni. Dan hi a lal a, tumah dan chunga leng an awm lo, tih a ni thin. Dan mitah chuan mi zawng zawng an intluk tlang vek bawk. Chumi awmzia chu dan hi kan zahin kan zawm tur a ni. Mahse kei ka hriat tlem avang pawh a ni ang e, ka lo hmuh leh hriat dan ang chuan Zu khapna dan hi mi hausa leh mi lian, mi zahkai leh khawsa theite chuan an zawm tha tlangpui niin ka hria.

A bawhchhetute chu ka han hmuh thuak dan chuan rethei berh te te, khawngaihthlak ang reng lawi si, hmeithai pasal sun, fate la te si, mi in luah, luah man pawh pe hlei thei lo te, an pasalten nupui dang an neihsan faten nu bel lawi si rethei fate pawh sikul kaltir tha thei mang lo te leh mi harsate an ni tlangpui a angin ka hre thung. Chu pawh chu nia ka hriat chhan pawh miin dawt min hrilh ka hriat sual ka sawi chhawn sual palh vang ni hran bik em em loin, kan dan sawi bawhchhetu nia an puh an man an kaih kawi dum dumte ka hmuh thinte atanga ngaihdan siam mai ka ni e, Ka daw loin ka inhria.

Khang rethei berh tak tak zu khapna dan bawhchhetu an man jail bang zutte kha erawh chuan eiruk khapna dan, Prevention of Corruption Act an tih mai hi chu an bawhchhe ve ngai lo thung niin ka hmu bawk. He eirukna dan bawhchhetute erawh hi chu a tlangpuiin mi lian leh Officer an ni deuh ber a angin ka hmu thung a, zu khapna dan bawhchhetu lung ina khung an tam ang chuan eirukna dan bawhchetute erawh jail bang zut an tam lo niin ka ngai bawk. A danglamna leh pakhat chu zu khapna dan bawhchhetute chu kohhranin phuar lem mah suh se, biak in lamah an inthlahrungin an inkhawm ve a nih pawhin tlar hma lam an chuh lem lo va. Eirukna dan bawhchhetute erawh chuan tlar hnung lam an pan lo niin ka hre deuh bawk, ka hre sual pawh a ni mahna.

Engpawh chu nise, MLTP Act chu kum sawm zen zawn kan hmang ta, a hlawhtlin leh tlin loh lam ka sawi lo va, ka hre bawk lo. Hei erawh ka hria, ni tin thla tin kum tin man tur erawh zu hi a la awm tam mai, tih hi. Vairengte chhak lama hman a ni emaw ni lo emaw, dan hi kan zahin kan zawm tur a ni a, chu chu khua leh tuiten kan bat a ni. MLTP Act pawh hi phalna neite lo chuan kan zawm vek tur a ni a, phalna neite pawhin an phalnain a sawi ang kha an zawm bawk tur a ni. MLTP Act chang ni loin, eiruk khapna dan, PC Act thleng hian kan zawm tur a ni a, dan a lalna apiangah zalenna a awm thin si a.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment