Monday, February 22, 2010

TV lakah fimkhur rawh

¢ Lalthlamuana Ralte

Television hi mi thenkhat chuan 'mimawl bawm' (idiot box) an ti a, chu chuan mimawl khungkawmna bawm tihna a kawk lo, a lang thinate hi an mawl tihna pawh a ni ber lo. A entu tam ber hian an tangkaipui miah loh tur leh an chhiat phah zawk tur thil an tuipui tlat avang zawka he hming lem hi an phuahsak a nih hmel zawk. Amaherawhchu, TV programme zawng zawng hian mi a timawl vek tihna erawh a ni lo a, channel tangkai tak tak a awm nual tih pawh kan hre vek awm e.

Media hrang hrang zingah hian television tluka mi hip na thei hi a awm kher lo ang, mipui vantlang nun pawh a nghawng danglam thei ber ti hialin an sawi thin. Mizo mipuite pawh hian cable/satellite TV-in min nghawng danglam nasatzia hi kan hre vek a, sawi thui a ngai lo ang. He 'idiot box' hian hnam hrang hrangte na taka a hrut vek avangin khawvel kalphung her danglamtu langsar tak a ni tih loh rual a ni lo.

Hnam zia a her danglam a, nunphung thar a siam a, kan tuipui tur thil thar min hlui a, thangtharte rilru sukthlek a thlak a, tichuan culture thar a lo piang ta mawlh mawlh mai a nih hi. 'A tunlai' kan tih te, 'thangthar zia' kan tih te hi han ngaihtuah vang vang ila, TV atang bawka kan chhar leh kan chin a lo ni duh khawp.

Heti khawpa mipui nun nghawng danglam thei a nih avang hian a tu-a-te tan pawh hian fimkhur a ngai hle a ni tih hi kan hriat a tha awm e. He mimawl bawm hian zun a nei a, khawpuia chengte phei chu an nunah a bet tlat tawh a, en theih loh chang chuan a kalh a kim lo tlat zel a nih hi. Power supply a awm loh hleka kan buaina pawh 'TV en theih loh' a ni thin a, current a lo awm veleh remote control kan chuh vat thin a nih hi.

India ramah hian TV entu zawng zawnga a zatve aia tam hi naupang kum 15 hnuai lam niin an sawi. TV-in naupang leh thangtharte nuna nghawng a neih nasat turzia chu a chhut theih mai awm e. Kum engemaw zat chhung ram hrang hrang huapa an zirbingnaa an hmuhchhuah dan chuan television hian a tha lo zawngin naupangte a kaihruai nasa hle a ni. Hei hi Mizoramah pawh hian a dik tho awm e.

Kum tling lo naupang 'bawnra' tak tak an tam sawtzia te, an nunphung inthlak nasatzia te hi han chhut chiang ila, TV an en thin hian a kaihruai hle a ni a tih loh theih lo ang. Chutih laiin, TV hi thil tha lo anga ngaih tur tihna erawh a ni lo, naupangte en khapsak ngawt chi lah a ni hek lo. Mimal leh mipui zalenna rama awm kan ni a, thuneitute tan pawh han khap ngawt chi a ni lo ang. In chhungkhura hmalakna tur chi a nihna thui tak a awm a, cable TV operator-te mawhphurhna pawh a lian hle bawk.

Incheina maksak pui pui te, nunphung danglam tak takte hi khap ngawt chi a ni lo a, a bulpui lam atanga hmalakna tur chi zawk ni awm tak a ni. Khap theih apiang khap zel tum mai hi thangtharte ngaihdan nen a inmil lo a, khawtlangah inmil lohna hringtu lek fang a ni zawk thei.

Tharum thawhna hleihluak tak hmuh tur awmna film en thin naupangte hi an rualpui naupang dangte aiin an dang bik ngei ngei niin an sawi a, naupang tam ber hian chutiang lam hawi chu an en thin lehnghal. An zirchiannaah chuan, a tlangpuiin naupang hian elementary/primary school an zawh hmain TV ah tualthahna vawi 8,000 leh tharum thawhna hrim hrim vawi 100,000 vel an en hman niin an sawi.

An lawm em em cartoon-ah pawh hian a tlangpuiin darkar khat chhungin tharum thawhna vawi 20 chuang a lang thin ti-a chhut a ni. An tuipui ber pakhat Power Rangers hian naupang zingah insual leh tharum thawhna a thlen pha nasa hle niin India ram chhunga zirtirtu tam berin an ngai bawk.

Khawpuiah chuan naupangte tan lenvahna tur a awm lo a, inchhunga an inawmtleina ber chu TV leh computer game hi a ni awm e. An tuipui berte hian an nun a hruaisual thei tih erawh kan hriatpui a tha khawp mai. A pawnga puia khapsak ngawt ai chuan khuahkhirhsak thiam a fuh a rinawm bawk.

Tunlai hian insual buai, kut inthlak leh tualthah thawm hriat tur a tam sawt hle mai a. Patling leh patling thinrim insual sawi tur a awm meuh loh laiin thalai leh rawltharte insual hriat tur a tam hle. An intihbuai chhan lah hi a ho ang reng viau thin bawk. Hman deuh khan police officer pakhat chuan, "Tunlai thangtharte hi an arrogant sawt khawp mai," tiin ho te te a an pawr hluai thin thu leh tharum thawh mai pawh an awlsam thu a sawi a. A dik viauin a lang.

Cable TV operator leh sub-operator-te hian an duhzawng mipui min hlui thin a, bengvarthlak tak tak leh hmuhnawm tak takte a ni thin. Chanchintharah phei chuan print media leh electronic media dangte aiin an che tha zawk mahin a hriat. Thu awmze nei leh tangkai sawihona an buatsaih thin te hi a hlu khawp mai. 'Cable TV era'-a kan chuankai hnua hma kan sawn zia hi sawi fe tham a ni ngei ang le.

Mahse, sawi leh sawi hnu, a tha zawng leh a chhe zawnga hman theih a nih miau avangin, a lehlamah chuan, nghawng tha lo tam tak a nei tih erawh a chiang thung. Cable TV bawk hian chhun zan zawmin film chi hrang hrang an chhuah a, anmahni duh zawng leh a entu thenkhatte tuipui zawng chauh an ngaihtuah emaw tih mai turin chhungkaw kima en chi leh puitling en chi pawh an thliar hrang meuh lo niin a lang.

Cable TV local channel-a kan en tam ber hi pirated copy a ni a, dan leh hrai lama a theih reng em tih pawh ngaihtuah tham tak a ni. Mahse, kan awmna a thlaler a, kan dinhmun heti hi a la ni bawka chuti lam chu sawi thui vak lo ila.

Zep loah chuan mi zawng zawng hmuh theih tura Cable TV tihchhuah thin movie tam tak hi chu a zia lo lam deuh chu a ni. Tharum thawhna rapthlak pui pui te, thisen inchhuahsak lai te, langsar taka mipat hmeichhiatna hmang lai lem te hi mipui nawlpui hmuh tura chhuah chi a ni reng reng lo.

TV operator leh sub-operator te hian film ratings leh censorship lam hi an ngaihtuah pha lo emaw tih mai tur a ni. Film reng reng hi mipui nawlpui hmuh tura chhuah tlak a nih leh nih loh endik phawt a ni thin a, India ramah chuan Central Board of Film Certification (CBFC) 'Censor Board' an tih bawk hian chu hna chu an thawk thin.

Film hian mipui nun a kaihhruai theih avang hian uluk taka endik a ngai reng a, a en thei tur kumbi thliah thin a ni a - chhungkua a en chi te, kum 12 chung lam en chi te, puitling chauhin an en chi ah te then thlap a ni. Chutianga then vek chu nimahse kan ramah chuan cable TV zarah naupang chumchiap atanga pitar putar thlengin a hun bithliah awm chuang loin kan enho thin a nih hi.

Local channel-a zalen taka kan en thin thenkhatte hi rating-ah chuan puitling chauhin an en theih te a ni nawk mai. Spartan indo mi tawrawt pui pui chanchin behchhan a siam film pakhat '300' te, 'The Midnight Meat Train' te, 'Unfaithful' te leh a dang te hi hmun dangah chuan paih then awm miah loh chuan naupangte en phal a ni lo. Chutiangin hringei film te, thlahrang film te, tharum thawhna leh thisen chhuahna lagsar tak te, a ngialngana mipat hmeichhiatna hmuh tur awmna film te hi paih then awm miah lo (un-cut version) a chhuah phal a ni lo.

TV a kan film en thinin kan rama naupang leh thalaite a nghawng dan hi zirchian tham a ni ngei ang. Heti tak mai a suahsualna lo pung ta leh tharum thawhna, tualthah, rukruk leh dan bawhchhiatna lo hluar ta lutuk mai nen hian a inkungkaih ngei a rinawm.

Tunlaia naupangin an lawm em em computer game thenkhat pawh hi ngaihtuah tham a tling. Mahni inah leh game parlour-ah naupang te tein indo leh rapthlak pui puia inbeihna te, thisen inchhuahsakna lam hawi game an khel nasa hle a, heng computer games-te pawh hi a khel thei chin tur bithliah (rating awm) vek a ni. Kan ramah chuan chutiang lam chu kan ngai pawimawh rih si lo a. Thangthar zel te hmakhua ngaihtuah pawhin hmalak chu a hun ta khawp mai.

Hman deuh khan Bombay High Court chuan an thuneihna huam chhunga cable TV ah tharum thawhna leh tawngkam mawi lo awmna bakah mipat hmeichhiatna lanna film chhuah a lo khap tawh a. Sorkar laipui pawh hian Cable TV Censorship chungchangah hian hmalak a tum ni a sawi awm bawk. Tun dinhmunah hi chuan a chunga kan sawi tak zawng zawng hi state sorkar hmalakna tur chi niin a lang a, state thenkhat chuan hma an la tawh nghe nghe bawk. Keini pawh hian bengsik a kan ngaihtuah a hun ta khawp mai.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment