Friday, April 30, 2010

Nagaland-ah chuan...

Nagaland-ah chuan hmasawnna hnathawh leh sorkar hmalaknaah khawtlang an pawimawh hle a, khawtlang mipuiin thuneihna sang tak neiin hna an thawk thin. Nagaland-in hmasawnna hnathawh dan an kalpui dan zira kal, Mizoram palaite chuan Nagaland kalphung chu tha an tiin an awt a, Mizorama tih ve ngei an duh thu an sawi.

Nagaland kalphung- 'Communitisation' zirchianga April ni 7-10 chhunga Nagaland tlawhtu mi pali- Joseph Lalhimpuia (MLA), L Colney (Nagaland chief secretary hlui), Lalchhuanawma Hrahsel (chief planning officer) leh Dr Lalrinchhana (senior research officer, planning deptt.) te chuan April ni 16-ah khan thuthar lakhawmtute kawmin an thil hmuh leh awhte an sawi a ni.

'Communitization' an ti a, Nagaland-ah hian sorkar hmalaknaah khawtlang mipuite chu thuneihna sang tak pein hmasawnna hna an thawk mek. Nagaland Communitisation of Public Institutions and Services Act, 2002 hmangin he ruahmanna hi kalpui a ni a, Elementary education, Grass root health services leh Electricity management-ahte bul an tan a ni.

Communitisation-in a tum chu sorkar thil (asset leh bungrua) leh thuneihna thenkhat khawtlang (community) kuta dah a ni a, chu chu an hlawkpui hle niin Mizoram atanga tlawhtute chuan an sawi. Thla hnih ral hmain Mizoram sorkar hnenah report an thehlut ang a, Mizoram-ah Nagaland kalphung ang hi hman a nih ve theih nan tanlak an tum thu an sawi bawk.

A hmuna zirtute sawi dan chuan, education, health, water supply and sanitation leh power & electricity-ahte Nagaland hian 'communitisation' hi an kalpui a, an hlawhtlin em avangin National Award te an dawn phah bakah UNO recognition tial an hmuh phah a ni.

Nagaland-in 'Communitisation' an kalpui dan chu tiang hian tawi tein a sawi theih ang- Village Development Board an din a, chu board kaltlang chuan kawng hrang hrangin hna an thawk a. Electric bill emaw, tui bill emaw, bill reng reng kha anmahni'n an khawn a, 20% te an chang a. Mipui pawisa thawhkhawm nen, an theih ang angin pawisa an ngaihtuah a, an pawisa neih zat ang zel chu sorkarin a tum ve leh a, chu chuan hmasawnna hna kha an thawk ta thin a ni.

State plan fund atangin sorkar-in pawisa hi a tum a, Planning Commission-in a sum hi a tumsak thin. Chutianga hna an thawh avang chuan thuneitu lam atanga pawisa chheprelh pawh a theih loh nia sawi a ni.

Mizoram atanga kalte'n an sawi dan chuan, Education-ah chuan khaw tinin Village Education Committee (VEC) an din a, VEC chuan an khuaa sikulte (primary & middle) enkawlin, sorkar pawhin zirtirtu hlawh tur chu VEC account-ah a dah mai a, khawtlangin thu an neih avangin zirna lamah hma an sawn phah hle niin an sawi.

Power & electricity lamah chuan khaw tinah Village Electricity Management Board (VEMB) an din a, mahni khuaa electric eng sem dan leh a enkawlnaah VEMB chuan thu an nei a, line pawt ru leh dan zawm lote pawh a tul angin an hrem thin tih an sawi.

Health services lama an thawh dan sawiin, Village Health Committee (VHC) dinin, chu chuan mahni khuaa hriselna atana hnathawhnaah thuneihna sang tak an nei a, sub centre hnathawh dan te vilin an enkawl a, mahni khaw mipuite an hrisel theih nan hna an thawk thin, an ti.

Water supply lamah chuan Water and Sanitation Committee-in mahni khuaa chhungkaw hrang hrangte'n tui an dawn theih dan tur an buaipui a, tui connection chungchangah te, a man bithliah leh pipe chhe siam chungchang thlengin thu an nei a, an hlawkpui hle niin an sawi.

Sorkar hotute leh khawtlang mipuite an kawm a, he kalphung an hmannaah hian harsatna sawi tham an nei lo tih an lo hrilh niin Mizoram palaite chuan an sawi a, mipui pawh an hlim hle niin an sawi bawk.

"Khawtlangin thuneihna sang tak an nei a, pawisa pawh anmahni ngaihtuah te a lo ni bawk nen, a hmanna lamah pawh an fimkhur a, heti taka khawtlangin thu an neih avang hian thuneihna semzai, decentralisation of power lamah pawh an hlawhtling hle tihna a ni. Khawtlangin an mamawh an ngaihtuah a, sorkarin sum a tum bakah anmahni'n an ngaihtuah bawk a, tichuan, an mamawhnaah tak khan an thawk ta a, a hlawk khawp mai," tiin Joseph Lalhimpuia chuan a sawi.


Communitisation hlawkna
Mizoram palaite'n Nagaland-in communitisation an hlawkpuina an sawi thenkhat chu:

* Zirtirtu aikal an awm loh phah a, zirnaah nu leh pain mawhphurhna an neih avangin an hlawkpui.

* Zirtirtu zelthel deuh chu VEC-in an hlawh an 'cut' sak thei a, inthununna lamah an hlawkpui. Zirlai zingah sikul chawlhsan an awm loh phah. Naupangin sorkar sikul an bawh phah bawk.

* Electric bill atanga sum hmuh a pung a, power supply a that phah.

* Mipuiin tui an hmuh tam phah.

* Sub centre-ah damdawi tlakchham a awm loh phah.

* Hmasawnna hnathawhnaah mipui leh pawl hrang hrangin neitu rilru an put phah a, an phur hle. Kohhran pawh a tangkai.

* Sorkar-ah mipuiin rinna an neih thar phah.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment