Sunday, May 9, 2010

Hmarchhak tan sana hran

Hmarchhak hi Bangladesh chhakah a awm a, mahse, Bangladesh sana a chak zawk. A chhak zawk- hmarchhak aiin Bangladesh-ah kum a thar hma zawk!

Hmarchhak chu Central India atangin a hla lutuk, hun bi thuhmun hmanna chi a ni lo tih ngaihdan a awm. India ram khawthlang tawp Gujarat-a mite leh hmarchhaka mite'n hun bi thuhmun an hmang hi hmarchhak mipuite tan a tha lo tih chu mi engemaw zat ngaihdan a ni.

India hian hun bi chhiarna (time zone) pakhat, Indian Standard Time (IST) chauh a nei a, a ram a zau si a, khawchhak lama awm, hmarchhak tan chuan hei hi a tha lo hle a ni tih hi tun hma deuh atanga ngaihdan awm tawh a ni. Indian Standard Time hi Longitude 82.5°E mil-a siam a ni a, Longitude 82.5°E chu Allahabad bul a ni. Chu chu Allahabad chhak lama awmte tan chuan a thlang lutuk a, chumi mila sana siam chu a dik thei lo tih chu chutiang ngaihdan neite thu leh hla a ni. Hmarchhakin IST a hman hian hmarchhak mipuite'n chhun hun an nei tlem bik a, hmarchhak hian India independence hnu-ah electricity lamah ringawt pawh cheng vaibelchhe 94,900 a hloh tawh tia sawi a ni. IST hman a nih hian hmarchhak chu darkar 2/3 velin a hek a ni tia sawi an awm bawk.

January ni 23-ah khan Guwahati-a college pakhat, KC Das Commerce College te'n 'Separate Time Zone for the Northeast' tih thupui hmangin seminar an huaihawt a, he huna tel hi 'time zone' hran neih thu-ah an lungrual hle. Academician te, pa rawnkai te, danhremi te, thalai hruaitu te, zirlai pawl aiawhte leh hmeichhe pawl aiawhte he hunah hian an tel a, a tel zawng zawngin hmarchhak tana sana hran neih an duh niin chanchinbu lam chuan an tarlang.

Seminar-ah hian resolution pahnih an pass a- hmarchhak tan time zone hran neih a nih theih nan India sorkar leh hmarchhak MP tinte hnenah memorandum thehluh ni rawh se tih leh hmun hrang hrangah a zing thei ang berin sawihona hun huaihawt ni rawh se tihte. He seminar-a tel- NESO (North East Students Organisation) te chuan India sorkar lak-a an thil ngiat zingah an telh nghal bawk. Tin, NESO hnuaia mi, MZP te paw'n mipui nawlpuiin an tuipui theih nan seminar neih tul an ti a, April ni 23-ah Vanapa Hall-ah an huaihawt ta a ni.

He seminar-a resourse person- Jahnu Barua hi Indian Space Research Organisation (ISRO) scientist hlui, Assamese film siamtu hmingthang, Padma Shri chawimawina pawh dawng tawh a ni a, hmarchhak tana hunbi hran neih chungchangah kum 25 vel zet research a ti tawh. Tuman an la hnial hneh ngai lo a, a duh lotute pawhin a thusawi an ngaihthlak chuan a hmin zel ti hialin mi thenkhat chuan an sawi.

India ramah hmarchhakah ni a chhuak hmasa ber a, a tla hmasa ber bawk tih a sawi a, hmarchhak tan longitude 105°E-ah sana a innghat tur a ni, a ti. Chuti a nih chuan GMT aiin darkar 7 velin hmarchhak sana a chak dawn tihna a ni. IST hi GMT aiin darkar 5:30-in a chak a, IST aiin darkar 1:30-in a chak dawn tihna a ni.

"India ram khawchhak tawpa awm hmarchhak hian ni tin chhun hun darkar hnih emaw darkar thum emaw zel a hloh ziah," a ti.

Hmarchhakah IST hman a nih avang hian India zalen hnu-ah hmarchhak hi kum 25 leh thla 10 velin midang hnungah a awm ta niin a sawi a, hmarchhak hian India independence hnu, kum 62 chhungin darkar 55,800 a hloh tawh niin a sawi a ni.

Nikum June ni 19 atang khan Bangladesh chuan Daylight Saving Time (DST) an nei thar a, hetia DST an hman hian an sana a chak ta sawt a, chhun hun a tam a, chuvang chuan mipuite thawhchhuah pawh a pung niin a sawi. Singapore pawhin chutiang chuan an lo ti tawh bawk. A awmzia chu- Bangladesh hi longitude 90°E mila sana herh tur an nih laiin an ram aia chhak fe, 105°E milin an herh a, Singapore pawh 105°E mila sana herh tur an nih laiin an ram aia chhak fe, 120°E milin sana an herh a ni. Chutia an sana an herh hma chuan chhun hun an ngah a, mihring tan leh ram tan chu chu a tha tih ngaihdan a awm. Jahnu Barua thu leh hla pawh chu chu a ni a, 'Mi ramin mahni ram aia chhak daih mil-a sana an herh laiin hmarchhak mipuite chuan kan awmna aia thlang zawk mila herh sana kan hmang a, a dik lo,' a ti.

"India khawchhak tawp leh khawthlang tawp hi darkar 2-in a inthlau," a ti a, Kohima-ah zing dar 4-ah ni a chhuah chuan Mumbai-ah chuan zing dar 6 velah ni a chhuak tia sawiin, chuti chungin India chuan IST chauh a hmang a, hmarchhak chuan India ram hmun dang aiin darkar 2-in chhun eng a neih tlem phah tih a sawi a ni.

"India-in standard time pakhat chauh a nei hi khawthlang lamin an hlawkpui a, khawthlang lam chuan chhun hun an ngah bik," a ti a, "Hnathawhna hun an ngah bik avangin khawthlang lam apiang an changkangin an hausa a ni," a ti bawk.

Allahabad bul Longitude 82.5°E bul atanga tehin Indian Standard Time siam a nih thu sawiin, khawchhak lam, ni chhuah hmasakna hmarchhak tan chu chu a hla lutuk a, India ram khawthlang lam kal danin kan kal tho si a, hmarchhakin chhun hun kan neih tlem phah tiin a sawi a ni.

India ram khawthlang lamah chuan office banah chhun eng darkar 2/3 an la nei a, hmarchhakah chuan office ban rual rualin khua a thim zui thung. Tlai lam hun duhawm tak a awm ve thei ta lo a, chu chu mihring rilru leh khawtlang nunin a tuar tih chu a ngaihdan a ni.

Hmarchhaka ni chhuah hun milin India ram pum hian sana hmang ta se tiin khawthlang lam dinhmun tur a chhut a, chawhma dar 10-11 velah tukthuan an ei ang a, hnathawh hun chu chhun dar 12 atanga tlai dar 7 vel a ni ang a, chawchhun chu tlai dar 3-4 velah eiin, zan dar 12 leh dar 1 inkarah zanriah an ei ang a, dar 1 atanga dar 9 thleng an mu ang tiin a chhut a, "Delhi leh Mumbai te hian chutiang chu an peih ang em?" a ti a, an hun mil tur-a hmarchhak min dah hi a dik lo a ni, a ti.

Hawla'n India a Hawl
He seminar-a khuallian, Mizoram chief minister Pu Lal Thanhawla hi time zone hran neih duh a ni a, hunbi hran neih hi hmarchhak social thinker, journalist, academician leh hruaitu hrang hrangin an duh vek nia a hriat thu a sawi nghe nghe.

"Kan sawiho nasat poh leh a thatzia kan sawi nasa," tiin, India sorkarin hemi chungchang hi lo pawm lo tawh mah se "researcher-te chuan an duh" a ti a, "Ngaihdan thuhmun kan neih a ngai," a ti. "Dan siamtute'n kan ngaih pawimawh a tul," a ti bawk.

India sorkar hian 2001-ah khan hmarchhak tana time zone hran neih hi a lo pawm lo tawh; India sorkar chuan department of science and technology te chu hemi chungchang zirchiang tur hian a ti a, chu department chuan tha an ti ta lo a ni.

Chief minister chuan India ram hruaitute hnenah pawh hemi chungchang hi a sawi thin tih sawiin, tun hnaia AICC sub-committee an thutkhawm tum pawhin a sawichhuak niin a sawi a, "Inlakhran tumna a awm in hlau a nih pawhin Eastern Time tiin Bengal te pawh an tel thei a, Bihar ram hmun thenkhat pawh an tel thei ang," tiin a sawi niin a sawi. "UPA sorkar bengah pawh a lut," a ti nghe nghe.

'Inlakhran' chungchang sawi chhunzawmin chief minister Lal Thanhawla chuan India a hawl a, hmarchhak min ngaihthah vangin silai lek a ni thin tiin a sawi. India ramin hmarchhak mipuite hi India mi-ah a pawm lo hle niin a sawi bawk.

India chhim lamah Dravidian an awm a, hmar lamah Aryan an awm tih sawiin, "Hmarchhak mipui tam ber chu Mongoloid kan ni," a ti a, "Mi tlemte chauhvin India mi-ah min pawm a ni," a ti. "Hotel-ah te, airport-ah te passport min dil chut chut chhung chuan kan tan Indian nih a har a ni," a ti bawk.

"National leader-te" hnenah hmarchhak an ngaihthah vanga a lungawi loh thu a sawi thin nia sawiin, "Nangni hian min enkawl tha duh lo a nih pawhin min enkawl duh tur chu khawchhak lamah kan unau tam tak an awm tiin kan national leader inti, national outlook nei miah si lote hi vawi tam tak ka hrilh tawh thin a ni," a ti.

Mizoram chief minister thusawi hi seminar chhimtu, state dang zirlai pawl hruaitute'n an lawm hle a, kut ben pawh an phur hle. Banah pawh an la sawi laih laih mai.

Khualzahawm, Benjamina, Mizoram University registrar chuan University kaihhnawih ni lo, function danga a tel ve ngai loh thu sawiin, hmarchhak tana time zone hran hman hi a thinlunga a khah liam em avanga he seminar-a rawn tel a nih thu a sawi.

MZP vice president S Lalrinawma kaihhruai seminar-ah hian MZP president VL Krosshnehzova chuan hmarchhak tan hunbi hran neih an duh thu a sawi a, NESO vice chairman Lalmuanpuia Punte pawhin NESO-in India sorkar hnenah he thil hi an phut tih a sawi. He hun chhimtu hmarchhak zirlai pawl hruaitu thenkhat pawhin time zone hran neih an duh thu an sawi hlawm.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment