Monday, May 24, 2010

Naga buaina leh Zofate

Naga buaina chu 'news' pawimawh a ni ve hrim hrim a, tun hnaia Meitei-ho nena boruak tha lo an neih hma pawhin ngaihven a hlawh ve hrim hrim. Chutah leh Meitei inkar chu tun hnaiah a'n chhe zual a, ngaihven a hlawh hle. He thil hian Naga leh Meite chang a nghawng lo, Zofate pawh a nghawng mek.

Naga leh Meitei inkar boruak a that loh avang hian Manipur-ah nitin mamawh thil a harsa a, hemi chungchangah hian Manipur chuan Mizoram puihna an ngen tawh nghe nghe. Mizoram chief minister chuan he buaina hian Zofate a nghawng theih avangin inralrin tul a tih thu a sawi tawh.

National Socialist Council of Nagalim (NSCN-IM) general secretary Thuingaleng Muivah (70) chuan kum 40 chhunga a vawi khatna atan a pianna khua, Manipur-a Somdal khua tlawh a tum a, Manipur sorkarin hei hi rem an tih loh avangin Nagaland leh Manipur inkar boruakah thil duhawm lo a thleng ta a ni.

Somdal khua hi Manipur-a Ukhrul District-a mi a ni a, Tangkhul Naga khua a ni. Imphal atanga Km 100 vela hla a ni a, Muivah hian May ni 6-ah khan a pianna khua hi tlawh a tum a, Manipur sorkarin rem a tih loh laiin Nagaland lam atanga kal-a Manipur khaw hmasa ber Mao-ah Ukhrul District-a Naga-ho chuan lungawi lohna an lantir a, Manipur Police te'n silai an hmetpuakin, Naga pathum an thi a ni. Manipur-a Naga MLA parukte chuan banna an thehluh phah nghe nghe.

Nagaland atanga Manipur panna kawngpui chu Naga zirlai pawlte thinrimin dangin lirthei tlantlang an phal lo a, an bungraw lakluhna kawng danchah a nih avangin Manipur-in harsatna a tawk ta a ni.

Manipur sorkar chuan Mizoram puihna a ngen ta a, "Ramchhung hmun dang atanga Manipur state panna kawngpui NH-39 leh NH-53 danchah a nih avangin Manipur sorkar chuan mipui nitin mamawh leh damdawite Silchar-Aizawl-Sinzawl-Churachandpur-Imphal kawngah phurh luh turin ruahmanna a siam a. Hemi chungchangah hian Mizoram sorkar puihna a ngen a. Mizoram sorkar pawhin Manipur harsatna tawh mek hi hriatthiam puiin Mizoram paltlanga bungraw phurhluh tur hi sorkar department-a thawkte leh mipuiten harsatna siam lova tanpui an ngaihnaah lo tanpui turin a ngen a ni," tiin Mizoram sorkar chuan hemi chungchang hi May ni 13-ah khan thuchhuah siamin a puangzar.

Mizoram chief minister Lal Thanhawla chuan Manipur-a thil thleng hian Zohnahthlak unaute a kankai palh theih avangin fimkhur a ngai a tih thu, May 12, 2010-a thuthar thehdarhtute a kawmnaah a sawi tawh.

"Meitei leh Naga te inkara inhriatthiam lohna awmah hian Manipur-a kan Zohnahthlak unaute a kangkai lovang tih a sawi theih loh a, Kuki hel leh ZRA te an awm a, Naga hel leh Kuki hel te hi inhal kumhlun an ni a, Zohnahthlak unau thahnem tak an awm bawk nen, Mizoram pawh inralringa kan awm a ngai a ni," Lal Thanhawla chuan a ti.

Manipur hmun thenkhatin harsatna an tawk a, Zohnahthlakte chen tamna Churachandpur leh a chhehvel pawh a nghawng. Amaherawhchu, hmun dang ai chuan an la harsa lo deuh nia thu dawn a ni. Manipur-a Zofate hian Mizoram atanga mamawh zualpui an lakluh theih avangin hmun dang ang em emin an harsa rih lo niin thu dawn a ni.

Petrol chu pump-ah litre khat Rs 50-a an zawrh laiin, Mizoram atanga lakluh hi litre khat Rs 60-in an zuar a, hei hi Zomi Revolutionary Army lamin a phurhluh leh hralh lam an khuahkhirh a, an khuahkhirh lohva lut pawh a awm tho nia sawi a ni.

Mizoram sorkar chuan Manipur-a lut tur motor-te tluang taka an kal theih nan additional secretary (home) TV Fambawl leh deputy secretary Lalzirmawia Chhangte te chu nodal officer atan a ruat.

Mizoram kaltlanga Manipur-in bungrua an chawkluh theih nan India ram home minister P Chidambaram chuan Mizoram chief minister a rawn be tawh.

Buhfaiah pawh Mizoram atangin supply buhfai a lut reng a, an harsa lutuk lo a, Imphal lamah te pawh buhfai leh petrol te hi Churachandpur atang hian an va zuar zawk niin thu dawn a ni.

NSCN-IM te hian Arunchal Pradesh, Assam leh Manipur-a Naga chenna ramte sat hek-a 'Nagalim' (Greater Nagaland) din an ngiat a, state pathumte hian hei hi an duh lo hle. Manipur-in Somdal-a Muivah zin an phal loh chhan pawh chu chu a ni a, Muivah pawhin tlawmngai pawlte ngenna avangin a zin tum hi a thulh rih. Muivah zin leh zin loh chungchangah hian Nilaini-ah khan sorkar laipui aiawhte leh NSCN-IM hruaitute an inbia a, thumum erawh an nei lo.


Naga independent
Naga independence rilru hi 1918-a Naga Club din atanga intan daih tawh a ni a; khatih laia khawthlang zirna dawng phaho khan he club hi an din a ni. Simon Commission-ah pawh memorandum thehlutin 'excluded area'-a awm an dil a ni.

Mahse, Naga Club hi thui tak chu a kal lo. Angami Zapu Phizo khan Naga Club boruak chu a rawn luahlan a ni ber. Ani hian NNC dinin Naga zalenna sual tak tak bul a tan a ni.

Indopui Pahnihna laia Allied force leh Japan sipaite'n Nagaland an thlen khan Phizo leh mi thenkhat chuan Indian National Army an lo pui a, 1946 khan Naga Club chu Naga National Council (NNC) tia thlak a ni ta a ni.

Phizo kaihhruaina hnuaiah Naga-ho hian August ni 14, 1947-ah khan 'independence' an puang a, India sorkar chuan hmeh mih tumin a bei let nghal. Helna chawkchhuakah puhin 1948-ah Phizo hi man a ni a, chhuah a nih hnu 1950-ah NNC president a ni chho ta a ni. 1952 khan Phizo hi khatih laia India prime minister Jawaharlal Nehru nen an inkawm a, mahse, awmzia a neih loh avangin ralthuam nen independence sualin Phizo chu a thawkchhuak ta a ni.

Buaina a chhuah hnuah Phizo hian East Pakistan (Bangladesh ni ta) a pan a, chuta tang chuan London lamah a kal ta zel a, 1990-a a thih thleng khan a awm a ni. Phizo awm loh hnuah pawh NNC chuan zalenna an sual chhunzawm reng a, 1975 khan India sorkar nen inremna an siam a, Shillong Accord tih a ni.

He Shillong Accord pawm thei lote'n NSCN (National Socialists Council of Nagaland) an din ta a, ramhnuai sorkar – Naga Federal government pawh din zui nghalin, prime minister kaihhruaina hnuaiah council of ministers pawh an nei ve thlap. Prime minister chu "ato kilonser" an ti a, minister-te chu kilonser an ti.

Mahse, 1988-ah khan India sorkar nena inbiaka, Greater Nagaland din rawtna chungchangah NSCN hruaitute thu a inhmu ta lo a, Isak Chisi Swu leh Thuingaleng Muivah te kaihhruai NSCN-IM leh SS Khaplang kaihhruai NSCN-K ahte an phel ta.

Isak Chisi Swu leh Thuingaleng Muivah te hian Greater Nagaland an duh laiin SS Khaplang chuan a duh lo a, an buai ta a ni.

An inthen chungchangah hian Konyak leh Tangkhul hnamte inngeih lohna hian awmzia a nei thui hlea sawi a ni bawk. NSCN-K hi Burma ramri hrul lamah an chak a, Burma rama Naga awmte zingah pawh kua an hreuh thukin thlawptu pawh an nei tha. An general headquarters pawh East Nagaland an ti a, Burma-ah a awm.

NSCN pawl pahnihte hian India sorkar nen inkahhai an puan ve ve a, anmahni erawh an inbei fo. NSCN-IM hian India sorkar nen inremna kawng dapa inbiakna an kalpui mek a, chumi kaihhnawihah chuan tunlai leh tunhma deuha Manipur buaina thleng thin pawh a lo chhuak ta a ni.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment