Monday, June 28, 2010

Jong Tae-Se a tap ta a...

Infiamna leh ram leh hnam hian inzawmna thui tak a nei. Football mach vangin buaina thelh a ni fo tawh a, football match vangin buaina a thleng fo bawk.


World Cup chu ram hrang hrang inelna a ni a, inkhelh tan hmain ram leh hnam hla sain bul tan a ni phawt thin. World Cup-ah player zingah national anthem sak laia nui vur vur hmel hmuh tur a awm ngai lo.

A then chuan theihtawpa an hnam hla chu sak puiin an ti tak hlawm thin hle.

North Korea striker Jung Tae-Se phei chu Brazil nena an inkhelh dawna hnam hla an sak laiin a insum zo lo a, a tap hial a nih kha.

Infiamna hrim hrim hi inlungrualna thlentu a ni. World Cup thlengtu ram South Africa hi chi inthliarna lama ram hriat hlawh a ni a, Nelson Mandela president a nih hnu-ah meuh pawh chi inthliarna a la nasa hle.

Mahse, Mandela chuan chi inthliarna rilru chu infiamna hmanga tihreh theih a nih ringin Rugby World Cup an thleng a, an champion zui a.

An champion a ni mai lo, South Africa rugby player mihang pakhat chauh awmna chu mihang zawng zawngin an tan vek a, chi inthliarna a reh phah an ti.

Chu chu Hollywood lamin an hmaih lo, tun hnai lawk khan chutiang chungchang vel chu film-ah an siam a, ‘Invictus’ tih a ni. Film hlawhtling tak a ni. Chu film-ah chuan Rugby vanga South Africa lungrual dan tarlan a ni.

Kumina World Cup khel ram Honduras hi football vanga remna nei an ni a, an chanchin hi khawvelin ngaihnawm a ti hle.

1969 khan Honduras leh El Salvador te chu an indo a nih kha. Chu indona chu ‘Football War’ tia sawi a ni. An intih thiam lohna chu thil dang daih mah ni se World Cup qualifying match an khelh dun hnua chhuak a nih avangin khawvelin 'Football War' a tihsak a ni.

Darkar 100 an indo a, mi 6,000 vel an thi a, mi 12,000 vel an hliam.

Latin America-ah hrim hrim khuan politics leh football hi a inhnaih hle. Kumin World Cup pawh hi an ram a buai avangin Honduras hian an khel thei lo teuh hle a, mahse, football-in a lungrual a thlen ta hlauh.

Nikum July thla khan Honduras president President Manuel Zelaya chuan an ram dan siamthat a tum a, an chumi duh loh vang chuan an ram atanga hnawhchhuah hial a ni. Roberto Micheletti chu a aiawh lawk tura tih a ni, September thlaah Zelaya chu Honduras-ah a let leh a, Brazil Embassy-ah bu a khuar ta ngawt a.

October ni 12, 2009 a ni a, Honduras chan El Salvador chu an khawpui San Salvador-ah an khel a. Honduras an chak chuan, USA-in Costa Rica an hneh emaw an draw emaw bawk chuan Honduras chu World Cup-ah an tling dawn a ni.

Honduras Football Association president Rafael Callejas chu Sal Salvador khawpuia Estadio Cuscatlan chhungah chuan a awm ve a, an striker Carlos Pavon chuan goal hmahruai a thun a, mahse, US leh Costa Rica khel result chuan an tlin leh tlin loh a hril dawn chauh si.

Honduras 2-0-in an chak a, USA leh Costa Rica 2-2 in an inhnehtawk bawk a, Honduras an tling ta. 1982 hnua world cup an kheh leh hmasak ber tur a ni.

Callejas chuan, “World Cup khel turin qualify lo ila chuan kan ram hi a ngaihtuahawm khawp ang. Tharum thawhnain hmun a chan ka ring,” a ti thlawt!

“World Cup kan khel thei tih an hriat khan mipuiteah thlamuanna a awm a, hlimna leh lawmna a thlen a ni,” a ti bawk.

Football leh politics inlaichinna chu Callejas aia hrechiang tur an awm bik lo ang. 1990-1994 chhung khan Honduras president a ni tlat.

Honduras ram chu football a taka nunpui a, atchilh ram ni-ah a ngai a, “Tute pawh hi fan an ni mai lo, reporter an ni a, director an ni bawk a, coach an ni vek bawk,” a ti.

Ram buai ni thei a ni a, mahse, world cup an qualify avanga buai lo mai nia ngaih an ni.

Callejas chuan, “Mipuite hlimzia hi in hrethiam pha lo ang, engkim hi football vangin an theihnghilh thei,” a ti.

November thlaah tluang takin an inthlang thei ta a, Honduras chu buaina hnuchhawnin football vangin ram inlungrual an ni ta a nih chu.

Santosh Trophy-a Mizoram coach tur, Goa First Division champion Faria Striker Didina chuan football hi ram leh hnam hmangaihna mitin a thlir a, Mizo tlangvalte hi vai hnuaia awm turin a phal lo. Mizo tlangvalte'n World Cup an khelh ve hun a nghakhlel a, chutih hunah chuan Mizo zawng zawngin Mizo nih nuam an ti ang a, culture lama harhtharna a thlen a ring tlat a ni.

"Football hi eizawnna a nihna te kan sawi nasa a, a dik bawk a. Mahse, ka tuipui ve lai chu ram leh hnam hmangaihna nena a inzawmna lai hi a ni. kan footballer-te hian ram leh hnam hmangaih chungin ram leh hnam tan an khel ang a, an thlen san poh leh Mizo nih nuam kan tiin kan chhuang ang," tih chu a ngaihdan a ni.

Mizoram leh state dang an inkhelh paw'n Didina ngaihdanah chuan Mizo leh hnam dang indona a ni a, Mizo footballer-te leh a tantu Mizo mipuite paw'n chu rilru chu pu se a duh. Football vangin Mizo nih a nawm sawt theih a ring tlat a, "Chu chu kan hnamin kan mamawh," a ti.

Read more...

North Korea Hmangaihtu Inminui Rooney

Jong Tae Se tia koh a ni.

Korean-ho chuan ‘Inminui Rooney’ an ti a, a awmzia chu, ’The People's Rooney’ tihna a ni. March ni 2, 1984-a piang a ni.

North Korean ni mah se Japan-a pianga seilian a ni a, J League club Kawasaki Frontale tan a khel mek.

A nu leh pa hi South Korean citizenship nei an ni a, mahse, a nu hi a inti North Korean hle a, Jong pawh hi Japan-a North Korea sikul Chongryon-ah school a kal thin.

A naupan lai atangin football a tuipui hle a, high school a zawh hnuah pawh Tokyo-a North Korea enkawl University-ah tho a kal leh a ni.

A nu leh pa atangin South Korean khua leh tui nihna nei mah se North Korea tana khelh a thlang zawk. South Korean citizen a nihna pawh paihin North Korea citizen nih a duh zawk. South Korea-in North Korea hi ram anga a pawm tlat loh avangin khua leh tui nihna a nei kawp thei ta lo a ni.

2006-a Kawasaki Frontale a zawm atangin a lar nghal. Kawasaki player tha ber a nih bakah J-League-a player tha berte zinga mi a ni. Kumin kum tir khan Blackburn Rovers-a khel thei turin trial a nei nghe nghe.

Ram tam June ni 19, 2007 khan a khel tan a, 2008 East Asian Football Championship qualifier Mongolia nen an khelh tumin ram tana a goal thun vawi khatna a thun a, he match-ah hian goal 4 lai a thun nghe nghe. North Korea hi 7-0-in a chakpui a ni. Word Cup an khelh theihnan pawha thawhhlawk berte zinga mi a ni.

South Korea-ah pawh a lar hle a, Manchester United midfielder Park Ji-Sung nen television advertisement-ah an lang dun nghe nghe.

World Cup khelh tan hma pawhin, “Kan match khelh apianga goal thun ka tum a ni,” ti ngat ngamtu a ni.

North Korean a nihna hi a chhuang hle a, 2008 daih tawh khan South Korea chanchinbu FourFour Two Magazine-in an interview-naah, "South Korean ka ni lo," ti ngatin a chhang a ni.

“North Korea-in ka piang a, North Korea school chhuak ka ni a. Ka nu hi North Korean a ni a, ka pa pawh a ni a, mahse, Japan-ah an seilian a ni mai. Japan-ah awm mah ila ka pa pawh a North Korean hle,” a ti.

Rooney nena an tehkhin thin tih a hria a, “Rooney nena min tehkhin hi ka hria, ka lawm a, a chhan chu khawvela striker ropui berte zinga mi a ni. Mahse, kan khelh dan hi a inang lo a, kei chuan Didier Drogba khelh dan hi ka duh,” a ti.

“England-a kal-a inkhelh ka duh a. High school kan kal lai chuan Italy Serie A kha a lar ber thin a. Mase, cable TV a rawn lar a, English Football ka en tam ta zawk. An stadium thawmte ri hluah hluahte hi ngaihnawm ka ti a, a boruak hrim hrim leh football an ngainatna hi ropui ka ti,” a ti.

“Blackburn Rovers jersey ha chungin ka practice thin a, Japan-ah chuan Blackburn Rovers jersey a lar vak lo. Kei chuan ka duh a, dawrah ka kal a, ka lei mai,” a ti.

Read more...

Mexican Wave

World Cup khelh mekah 'Mexican Wave' i hmu thin. Mahse, Mexican Wave hi eng nge a nih chiah i hria em?

Football khelh laiin entu mipuiin ding suau suau chungin ban an phar a, an zawn a thlen veleh an thutnaah thoin an lo phar zel a, chu chu Mexican Wave an tih chu a ni.

I dinglama mi te'n ding suau chungin kut an phar tih i hriata i hmuh khan i ti ve nghal vat a, nangma zawn a thlen veleh zuang chungin i thutna atanga thovin ban i phar ve leh a, i theihtawpa ringin i au bawk a. Chu chu Mexican Wave chu a ni.

Mexican Wave hian VIP Box a thlenin a tawp thin. VIP hovin mipui tih ang an tih ve duh loh vang a ni a, anmahni avanga Mexican Wave a tawp apiangin an 'boo' hluah hluah thin.

Mexican wave hi football-ah chauh ni lo game dangah pawh fans te'n an uar hle. Eng tianga Mexican wave chu lar nge a nih a, tu hmuhchhuah nge ni le?

Mexico atanga chhuak a nih vangin Mexican wave tih a ni tia hriat a ni a, chutih rualin United States atanga chhuak a ni a, ‘The Wave’ tia hriat a ni thung, an ti bawk.

Professional cheer leader "Krazy" George Henderson a awm, ‘The Wave’ chu a hmuhchhuah niin a sawi a, October ni 15, 1981 khan major league baseball Oakland A's leh New York Yankees te inkheh tuma an tih tan niin a sawi.

“Oakland A te game hnih an chak lo zawn tawh a. Khelh thumnaah ‘Wave’ hi tih chhin ka tum a, ka sawifiah a, kan ti ta a ni,” a ti.

"A trah chuan kan hlawhting mai lo a, mahse, kan ti nawn a, fans an phur bawk a, hlawhtling takin a vawi thumnaah chuan stadium pumin kan ti thei ta a, a tum 4-naah phei chuan kan uar tawh hle," a ti bawk.

Mexican Wave tichhuaktu anga inchhal dang chu Robb Weller a ni a, ani chuan University of Washington's Husky Stadium-ah October ni 31, 1981 khan bul a tan niin a sawi.

“Rob Weller-a hian a tukah Wave hi cheer leader niin a ti nawn leh,” tiin University of Washington a director of athletic communications Jeff Bechthold chuan a sawi.

"1981 hma khan stadium tenauah chuan ka ti tawh thin. Chu bakah high school game leh hockey game tenauah ka ti tawh bawk,” tiin Robb Weller chuan a sawi. |henkhat erawh chuan 1960 chhovah khan Mexico-ah tan a ni tawh a, 1970 chhovah Canada-ah tan a ni tawh a, 1973 khan Indy 500 road race-ah tan a ni tawh bawk tiin an sawi a, mahse, chu’ng chu finfiah a ni lo thung.

1984 Los Angeles Olympics-ah khan a lar viau tawh a, 1986 World Cup, Mexico-ah khan a lar chho ta tak tak a ni.

Scientific research hial tih a ni a, 2002 khan Tamas Vicsek, Eotvos Lorand University, Hungary-a mi leh a kaihhruaite chuan Mexican Wace hi an zirchiang a ni.

Tamas Vicsek chuan mi tlemte bultanin Wave a insiam thei tiin a sawi a, mi 25 lekin bul tan mah se ropui takin a awm thei, a ti.

“Mipui an phur a, an thil tihah an chiang a, an zuang vel bawk nen,” a ti a, “Game a hmuhnawm em em lai chuan Wave hi a awm thei lo. Mi tinin game uluk takin an en a, a hmuhnawm lutuk loh laiin Wave hi siam thin a ni a, bultantu awm lo chuan a awm thei lo,” tiin a sawi.

Wave hi Northern Hemisphere-ah chuan sana vir awng angin a kal thin niin a sawi bawk.

"The Wavewatcher's Companion" tih lehkhabu ziaktu Gavin Pretor-Pinney chuan wave hi Southern Hemisphere-ah chuan sana vir loh zawngin a kal thin niin a sawi.

Mexian Wave hi game a hmuhnawm lutuk loh laia thleng thin nia sawi a ni a, England leh Spain-in final khel ta se 1-1-a an la inhneh tawk chhung chuan Wave hi a thleng lo vang, an ti. Mahse, England leh Azerbaijan intum se, England-in 5-0-in hmhruai se Wave a awm ngei ngei ang, an ti thung.

"World Cup Stories" leh "The Compact Book Of The World Cup" ziaktu Chris Hunt chuan, “Game a hmuhnawm lutuk loh lai leh pitch-a thil thleng hmuhnawm a awm loh chuan fans te'n an pawisa hrerengin inhrikthlaknan an hmang thin,” tiin a sawi.

Read more...

Bengchheng Vuvuzela Chu

Vuvuzela- Vu vu zela!
Plastic hmanga siam tawtawrawt a ni a, South Africa-ah chuan infiamna nen a inzawm tlat ti hialin a sawi theih ang. Mahse, 1990 chho tir lam atanga uar chauh an ni a, a tirah chuan Vuvuzela hi thir hmanga siam a ni. Cm 65 vela sei a ni tlangpui bawk.

A lar chhoh dan?
A larchhuah dan chiah hi tuma'n chiang fakin an hre lo. Hriat dan tlangpuiah chuan Africa thingtlang khuaa chengte’n 'meeting' an neih dawnin Kudu (African antelope) ki hmangin an inaukhawm thin a, chuta tang chuan a lo lar ta a ni tih hi rin dan tlangpui a ni. Mahse, kumin kum bul lamah khan Nazareth Baptist Church te chuan vuvuzela chu anmahni ta angin an sawi a, biakzinnaa (pilgrimage) kal an member te'n an hmang thin niin an sawi.

KwaZulu-Natal's Shembe Church te chuan an hmuh chhuah niin an sawi bawk a. KwaZulu-Natal's Shembe Church thu puangtu Mthembu sawi dan chuan kum 1910 khan an prophet in a tih chhuah niin a sawi a, inkhawmnaah zai nan te, lam nan te, dam lo tih dam nan te, thlarau sual hnawhbo nan te leh Pathian Biak nan te an hmang thin niin a sawi a. A tir berah chuan Cane hmanga siam niin a hnuah thir Metal hmanga siam leh nia sawi a ni bawk.

African drum nen kan ham pawlh thin a, tuna fans ten an ham ang ruai ruai hian kan ham lova, a ngeiawm ve lo, tiin Mthembu chuan a sawi.

Vuvuzela awmzia
A hming pawh hi a tirah chuan Imbomu an ti a, Vuvuzela awmzia chiah hi hriat a ni lo; mi thenkhat chuan Zulu tawng a ni a, ‘bengchheng siamna’ tihna an tih laiin thenkhat chuan ‘ruah sur’ tihna an ti thung. ‘Ruah angin music a surtir thin’ tihna ni te pawhin an sawi. |henkhat thung chuan thil hnawhkhah sawina niin an sawi.

Football-a a luh tan dan
Football Stadium-a ham an chin tanna hi chu 1990 chhovah chauh khan a ni. Nazareth Baptist Church chuan Vuvuzela an hloh dan sawiin, 1990 chhovah khan South Africa football team te'n an biak in an tlawh a, biak in-a vuvuzela thir hmanga siam lian deuh mai chu an hmuh hnuah plastic hmangin an siam a ni, an ti.

Vuvuzela ri hi sawifiah teh
Vuvuzela siamchhuaktute chuan thir hmanga siam an hmuh hnu-ah zangkhai zawkin plastic hmangin an siam niin an sawi.

Vuvuzela ri hi B flat, C hnuai deuh si ang vel niin an sawi a, sai hram thli thaw kara a ri ang deuh hi a ni an ti.

Vuvuzela hi a ring thei ang bera hamin 127 decibels lai a tling a, chu chu drum vuak rin ber 122 decibels leh whistle 121.8 decibels ai pawhin a ring daih a ni.

Mihring tan a pawi thei em?
Vuvuzela hi hriselna atan pawha tha lo thei a ni a, Swiss group Phonax te chuan Vuvuzela ri hriat nasat lutuk chuan ri hriatna a khawih thei niin an sawi a, chuvang chuan invennan ear plug emaw vuah turin an ngen.

London School of Hygiene and Tropical Medicine-a thawk Dr. Ruth McNerny chuan Vuvuzela chu natna pu darhtu a ni thei, a ti.

Tun hnai lawka zirchiannaah chuan khawsik leh hritlang tidarhtu natna chu Vuvuzela hmawrah awmin chu chu mihringin a ham khan ham chhuakin chu chu a bula mi te'n an lo kai thei niin an hmuchhuak.

Nikuma Confederations Cup khelh lai khan player tam takin an sawisel tawh. Kuminah pawh Dutch coach Bert van Marwijk chuan training-naa ham a phal lo a, Portugal player Cristiano Ronaldo pawhin, ‘Field chhungah ngaihtuahna sawrbing a tihar hle’ a ti.

Argentine star Lion Messi pawhin Vuvuzela hi a sawisel nasa hle a. Engmah Field chhungah sawi a hriat theih loh a ti.

Fifa President Sepp Blatter chuan, "Africa hian rythm dang leh ri dang a nei a ni ve mai. South African fans te chin than a ni a, ngaih theih mai tur," a ti.

England player Jamie Carragher chuan Vuvuzela a hawn dawn thu a sawi a, “Ka fate’n pahnih an duh a, ka lei tawh. Ka bag-ah ka dah der tawh,” a ti.

Hetih lai hian China company Jiying Plastic Product Corp chuan Vuvuzela South Africa a an ham mek 90% chu an siam chhuah niin an sawi thung a.

An company chuan vuvuzela hi hrang hrang 37 an siam thu an sawi ve bawk.

Read more...

Kan Ram Hruaitute Leh World Cup

Mizoram chief minister Lal Thanhawla hi a vanglaia football khel thin a ni a, Mizoram Football Association hruaitu hlui a ni bawk. A minister-te pawh football tui tak an ni deuh vek a, Mizo MLA-te hi football tui tak, World Cup ngaihlutu an ni vek ti hialin a sawi theih ang.

Identity, culture leh thil hrang hrangah hmarchhak hi a dang a, infiamna ngaihsan zawngah pawh a dang hle tih chu tlang hriat a ni. India ram chu cricket ngaihsanna ram a ni a, hmarchhakah erawh cricket aiin football a lar fe zawk. Hmarchhak state hrang hrang hruaitute hi football ngaisang, World Cup football ngaisangtu deuh vek an ni a, chu'ng state hrang hrang zingah chuan Mizoram hruaitute hi a tuipui bertu an ni hial mai thei.

The Telegraph June ni 10 chhuakah hmarchhak mipui leh an hruaitute'n World Cup an nghahhlelh thu an ziak a, Mizoram chief minister Lal Thanhawla chu 'diehard soccer-fan' ti hialin an sawi.

Parliamentary secretary pakhat chuan chief minister hian a hman phawt chuan kumin World Cup inkhel hi hmaih a tum lo niin Zozam Weekly a hrilh.

"Kan puin hmaih a tum lo a, kei pawhin a rem phawt chuan en ka tum. Zanlai inkhel pawh keimahin ka en ngar ngar," chu parliamentary secretary chuan a ti.

"Mahse, zanlai inkhel hi en tawh loh tur em ni ang ka tia... zing thawh a har tlat. Hman tuk pawh dar 8 dawnah ka tho chheh mai a!" a ti bawk.

Home minister R Lalzirliana pawhin a hman phawt chuan World Cup inkhel a en ziah a, zanlai inkhel pawh a en thin. "Awmhmunah ka lo te that that thin," tiin Zozam Weekly a hrilh.

A tlangval laia football khel thin R Lalzirliana chuan, "|an bik ka nei lo a, a goal apiang hian ka lawm a, a chak lo lam ka khawngaih thin bawk," a ti a, "An han inkhelh dawn te hian awmhmunah ka lo phur thei khawp mai a," a ti bawk.

Health minister Lalrinliana Sailo chuan Argentina leh Brazil a tan a, England, France leh Mexico a tan bawk. Japan leh South Korea phei chu- "kan team ang maiin ka tan," a ti.

1983-ah khan Mizoram health minister Lalrinliana Sailo hi Hrangbana College football team captain a lo ni tawh a, "Ka thiam lo na a, ka inkhel nasa thin," tia sawiin, tun thlengin football a la tuipui tih a sawi.

Inkhel mai ni lovin TV-a a sawihona thlengin a en a, 'coach ni ta ila' tih rilru te hial puin a lo chhut ve thin.

"England hi tan an hahthlak thin a... England coach chu ni ila tuna an player-te hi tumah ka thlang lo ang. An lar hlawm lutuk a, an indipin ka hria, star player hlang hi an tha lo a ni mai thei," tiin Zozam Weekly a hrilh.

Parliamentary secretary Lalrinmawia Ralte pawhin a rem phawt chuan World Cup inkhel hi a en ziah a, zanlai inkhel pawh, enpui tur nei lo mah se amahin a en tho!

"Hmuhnawm ka ti a ni football hi chu," tiin a en chhan a sawi a, zing thawh tlai a hlauh avangin zanlai inkhel erawh a insum deuh mai thei. Ani hi Manchester United Supporters Association, Mizoram dinnaa a sulsutu a ni a, 2008-a he pawl din tuma mi pali an inhmuhkhawm tumah pawh a tel ngat.

"World cup chu en hmaih mai chi a ni lo. Ka en zel. German fan ka ni," tiin parliamentary secretary Lal Thanzara chuan Zozam Weekly a hrilh.

“Anni hi kan ram min rawn hre vetu an ni a. Kristianna lamah hian an chechhuak nasain midangte tana an inpeknate hi a ropui ka ti a. Kan Durtlang damdawi in an rawn chhawmdawlna ringawt pawh hi lo support vena tham a ni tawh alawm le,” tiin Germany a tan chhan a sawi.

"World cup hi chu ka en ve nasa khawp mai, tunhma atangin. Kei chu football atchilh thin kha ka ni a. Ka la buaipui reng mai," tiin parliamentary secretary KS Thanga pawhin a sawi.

"England hi ka tan a. Mahse, hei kan intan chak hlei thei lo a nih hi maw! Eng dang vang maha England hi tan ka ni lo. Kum 100 kal tawh lama an pi leh pute Kristianna kha ka tan chhan chu a ni. Kan ram min rawn zawngchhuaktute an nihna kha ka hre reng a ni ve mai. Tunah phei chuan an Kristian tha vak peih tawh lo lehnghal nen. In tan chak ni hmel hi kan hmu dawn lo a ang rum rum mai," tiin England a tan chhan a sawi.

“Ka hman phawt chuan ka en,” tiin Chawngtinthanga, parliamentary secretary pawhin a sawi a, “World Cup nge nge hi chuan boruak hran hi a nei ve a ni,” tiin World Cup a ngaihhlut thu a sawi.

ZNP president, Aizawl West I bialtu Lalduhoma pawhin, "Ka hman phawt chuan ka en. |an bik ka nei lo a, amaherawhchu, a chak ngai hlir hi chak bik lo se ka ti," tiin Zozam Weekly a hrilh.

Football khelhnaa keruh titliak tawh, Lalduhoma chuan a tlangval laia football a khelh nasat thu a sawi a, "Kan inkhawm kawngah hian field kan kaltlang a. Tleirawl rual an lo inkhel ka hmuh te hian ka rilru hi a za leh tlat thin. Ka lama ball a rawn lirh phei te hian inkhawm thawmhnaw haa inchei ka nih theihnghilhin ka lo pet ve leh thin," a ti.

Aizawl South I bialtu K Liantlinga pawhin a hman phawt chuan World Cup inkhel a en ziah a, England a tan ber. Brazil leh Germany a tan hle bawk.

Sports minister Zodintluanga pawhin a hman phawt chuan World Cup hi a en ziah a, Brazil leh Argentina a tan ber. "An pahnihah hi chuan tan zawk ka nei lo, ka tan dan a inang chiah," a ti.

Mizoram hruaituteah khawchhak lam unaute an tla na khawp mai. Tunlaiin tleirawl leh nula leh tlangvalte Korean 'chhass'-ho lakah an luangliam a, anni chang an lo ni lo, ram hruaitute hlei hlei an lo luangliam nasa mai! Health minister Lalrinliana Sailo phei chuan, "Japan leh South Korea te phei hi chu kan team ang maiin ka tan. India nen inkhel ta se India aiin ka tan zawk ang," a ti hial.

"Kan khawchhak unaute hi ka tan a, amaherawhchu, North Korea chu ka tan lo. Tun tum World Cup-ah chauh lo pawh South Korea te, Japan te hi ka tan thin," tiin Lalduhoma chuan a sawi a, "Kan hmel inanna hi ka tan chhan chu a ni ang," a ti bawk.

World Cup-ah khawchhak unaute a hmuhin Mizo tlangvalin World Cup an khelh ve theih a rin phah thin a, "Kan kal fuh chuan kan tlangvalte'n World Cup an khelh ve hun hi a hla vak tawhin ka ring lo," a ti nghe nghe.

"Kan tiatpui, kan hmel anpui Korean leh Japanese te'n World Cup an khel ka hmuh hian kan tlangvalte tih ve atan ka lo awt thin," a ti a, a bial chhunga mi Luangmual FC chungchang sawiin, I-Leaque khelh ve tuma an inbuatsaih thu leh a phurpui thu a sawi nghe nghe.

"Kan sports minister hian thahnem a ngaiin ka hria a, ani kaihhruainain infiamna lamah hma kan sawn zel ka ring. Kan tlangvalte'n World Cup an khelh ve hun hi a nghahhlelhawm khawp mai," Duhoma chuan a ti.

Aizawl South I bialtu K Liantling pawhin khawchhak lam unaute a tan a, a tan mai ni lovin a rilru an tithar thin.

"Japan te, North Korea leh South Korea te kan hmu a, kan tiatpui leh kan anpuite'n World Cup an khelh theih chuan kan khel ve thei a ni tih a chiang. Chu chu mi zawng zawng hian hria se ka duh," a ti.

World Cup inkhel a en laiin Mizo tlangvalin an khelh ve hun tur a suangtuah rilru thin.

"Tha taka kan inenkawl chuan, kan tum tak tak chuan World Cup hi kan khel ngei ang. India team-ah pawh zaa 50 chu kan hauh thei em em ang. Football hi khawvelin min hriatna tur a ni a, football kan thiamzia khawvelin a hriat hunah chuan Mizo nih te hi kan chhuang ang a, kan ropui ang," a ti.

Home minister R Lalzirliana pawhin: "Korean te, Japanese te'n World Cup an khel thei a nih chuan keini pawhin kan khel thei ang. Amaherawhchu, insum te, thawhrim te a ngai a, kan tan tlan hle a ngai ang a," a ti.

“Kan tiatpui, kan anpuite pawh heti khawpa an chet theih chuan khawvelah Mizote kan lang ve thei a ni tih a chiang a ni,” tiin parliamentary secretary Lal Thanzara pawhin a sawi a, Korea leh Japan te world cup khel hian Mizo thalaiteah football tuina leh hmasawnna a thlen ngei a beisei thu a sawi bawk.

KS Thanga, parliamentary secretary chuan, "Kan khawchhak lam unaute hmel ka hmuh khan ka tan bon tawp! Kan team ang tluk hialah ka ngai," a ti. "Korean leh Japanese-ho khel ka hmuh khan kan thalaite min hriatchhuahtir a, ka phur lutuk. Physical-a kan tiatpui ve bawkte chet dan hian kan tan beiseina a tisang zual," a ti bawk.

"Football hi thluak game a ni a. Keini phei chu Pathian ringtu kan ni a. Pathianin thluak tha min pe a, khawvelah kan chuangchhuak thei ngei ang tih hi ka beiasei tlat a ni. Mizo tlangvalte World Cup-a hmuh hun hi ka nghakhlel a, ka mitthla nghal uai uai mai," a ti bawk.

“England ka tan viau mai a, khawchhak unaute ka tan em em bawk. An khel a hmuhnawm a, an huaisen a, an game khel kha en ila an ti tak em em a ni. An fitness a tha a, anmahni aia lian te khel tur an ni tih an hria a ni ang fitness-ah an khum a ni,” tiin Japan leh South Korea tantu Chawngtinthanga, parliamentary secretary chuan a sawi.

Chawngtinthanga chuan, “Sports hi a tawpah chuan character a ni. Skill te, talent te chu a ropui. Mahse a tawpah chuan character bawk a pawimawh thin. World Cup-ah pawh hian character nei tha an champion mai ang,” a ti.

Read more...

WORLD CUP 2010 COACH-TE HLAWH ZAT

Club football-a sum tam tak hlawh a, eizawnnan leh chhungkaw enkawl nana hmangte hokhawmtu ram hrang hrang coach-te hian eng zat chiah nge an hlawh tih hi hriat a chakawm thin. Coach thenkhat- club football-a player pakhat kum khat pawh hlawh phak lo an awm nual. Mahse heng footballer-te hian 'hokhawmtu' an neih a ngai a, heng footballer tha leh sum tam tak hlawhchhuaktute hi kawng danga sawi chuan anmahni aia hlawh tlem zawk te enkawlna hnuaiah an awm pawh ti ila dik awm e. Mahse, hlawh chhuah tam leh hlawh hnem ngawt a tawk si lo a, enkawltu leh kaihruaitu an mamawh a, anmahni enkawltu coach-te chuan eng zat chiah nge an hlawh tih chu a hnuaiah hian World Cup 2010 kheltu ram 32-te coach kum khat chhunga an hlawh tarlan a ni e.

EUROPEAN RAM NGE LATIN AMERICA?
World Cup khelh mekah chhutmite chhut dan leh history lamte han thlir let hian kumin hi South America khawi ram emaw ber champion hun a ni tia sawi thawm a tam hle. He 'rinna' hi a tak a thlen hma chuan a dik tia sawi theih a ni lo a, tuna an khelh tawh chin atanga thlir hian South America lam hi an dinhmun a tha ang reng viau mai. A dik ngei ang tih chu sawi theih ni rih lo mah se South America lam champ kum a nih hmel viau rih.

He chanchin buatsaih a nih lai hian khelh tawh chinah South American team-te chuan hneh loh an la tawng lo a, draw erawh an nei tawh. Hetih lai hian European team tha nia sawite an chesual zeuh zeuh tawh.

Argentina coach Diego Maradona chuan, "South American qualifiers hi European qualifiers aiin khelh a hautak zawk a, a game class pawh a insan hleih a, chuti ni lo se chu he khawmualpuia team tha tak Ecoador pawh an tel ang," a ti.

Champion tura rinkai Argentina chuan Nigeria leh South Korea te an hneh a, Brazil-in North Korea leh Ivory Coast an hneh bawk. Chile, Paraguay leh Uruguay te beisei phak bakin an chetha a, hetih lai hian beiseina sang tak nena an thlir France erawh beisei phak bakin an chechhia. Italy leh England an chetha rih lo a, Spain-in beisei an phak rih lo a, Germany lah an dinhmun a tha tia sawi tur a ni lem lo. Hetih lai hian khu lam team tia sawi theih ve tur tho Mexico leh USA te pawh an che tha phian thung.

New Zealand coach Rikki Herbert chuan European team an tha lo zawk tia sawi chungchangah, "Hetiang thu sawi tur chuan a la hma deuh," tiin a sawi.

Herbert chuan, "Round of 16 lut atangin khawi team nge tha tih chu a hriat dawn chauh a, European team tha Spain, Germany, England leh Italy te hian round of 16 an inhlangkai a nih chuan team hlauhawm tak an ni ngei ang," a ti.

Africa khawmualpui team-te pawhin beisei an phak lo. African ram hrang hrang player-te chet that loh chungchang sawiin Nigeria coach Lars Lagerbackn chuan, "African ramte hian player tha tak tak an nei a, mahse domestic football hi a nung tawk lo a, European based player deuh vek an ni a, hetiang ang harsatna hi Sweden national coach ka nih lai pawhin ka tawk tawh a ni," a ti. South America leh Europe-te hi vawi 9 ve ve an champion tawh a, South America lam hi Europe-a khelh a nih loh apiangin an champion a, Euprope-a khelh a nih apiangin European ram khawi emaw ber an champion thin bawk.

Hetih lai hian khawi khawmualpui nge chetha zawk tia sawi dawn chuan sawi thiam a har viau ang. South America-ah chuan ram 10-in qualifiers an khel a, ram pali emaw panga emaw an tling a, Europe-ah chuan ram 50 emaw velin an khel a, ram 13 an tling thung.

Heng khawmualpui pahnihte kan khaikhin dawn a nih chuan Europe atangin ram 50 emaw velin qualifying round an khelhah ram panga vel chu team tha tak an ni thei a, hetih lai hian South America atang hian ram 10 velin an khel a, ram 3 emaw pali emaw vel chu team tha tak an ni thei bawk.

World Cup Thlen a hlawk em ?
World Cup thlen hi hetia han ngaih mai chuan thil huphurhawm leh khirh tak a ni ngei ang. Sorkarin sum leh pai a sengral a, inkhelhna tur stadium thar engemaw zat sak that leh sak thar a ngai thin. Khawl hmangin thil tam tak ti thei bawk mah se mihring tha engemaw zat thawh a ngai bawk. Hlawkna hmuh tur a tam awm lo mang nge pawh a tih theih awm e. Mahse, World Cup thlen hi a lo hlawk tak zet a, sum leh pai thu-ah chauh ni lovin hna chungchangah pawh hlawkna tam tak a ram leilung fate'n thawh tur an neih phah a. A thlengtu ram economy dinhmun a thang awk awk zawk a lo ni.

South Africa-in World Cup vanga sum a lakluh hi India pawisaa chhutin Rs 5,68,23,00,00,000 velin a pun phah dawn!

Chhuttu thenkhat chuan hei ai pawh hian a tam dawn niin an sawi bawk. Hei mai a ni lo, mi 695000-in hnathawh tur an neih phah lehnghal!

World Cup chhungin mikhual 370000 vel an pungkhawm dawn nia chhut a ni a, mikhualte vang ringawt pawh hian hna tau a tet nasa hle.

Kum 2004 May thlaah khan S Africa chuan World Cup a thleng dawn tih an hre tawh. Khatih lai khan World Cup thlenna tur atana inbuatsaih nan US Dollar 3.87 billion vel sen tura chhut a ni. World Cup khelh zawh a nih hunah $11.87bn vel sum an hailuh rin a ni bawk.

World Cup chhung hian World Cup en tura kal mi pkhatin US dollar 5,000 a hman rin a ni. Heta tang ringawt pawh hian South Africa economic dinhmun hi US dollar 1.5 billion velin a sang dawrh dawn nia sawi a ni.


Fabio Capello (England) : $ 9,900,000
Marcelo Lippi (Italy) : $4,100,000
Javier Aguirre (Mexico) : $4,000,000
Joachim Löw (Germany) : $3,300,000
Berter van Marwijk (Holland) : $2,700,000
Ottmar Hitzfeld (Switzerland) : $2,600,000
Vicente del Bosque (Spain) : $2,200,000
Carlos Queiroz (Portugal) : $ 2,000,000
Pim Verbeek (Australia) : $1,820,000
Carlos Parreira (South Africa) : $,800,000
Dunga (Brazil) : $1,250,000
Diego Maradona (Argentina) : $1,200,000
Takeshi Okada (Japan) : $1,200,000
Ricki Herbert (New Zealand) : $1,200,000
Otto Rehhagel (Greece) : $1,150,000
Paul Le Guen (Cameroon) : $960,000
Marcelo Bielsa (Chile) : $850,000
Vahdi Halilhodzic (Cote d’Ivoire) : $ 740,000
Raymond Domenech (France) : $720,000
Hun Jung Moo (South Korea) : $600,000
Morten Olsen (Denmark) : $570,000
Milovan Rajevac (Ghana) : $540,000
Bob Bradley (USA) : $400,000
Radomir Antic (Serbia) : $ 447,000
Matjaz Kek (Slovenia) : $360,000
Gerardo Martino (Paraguay) : $360,000
Rabah Saadane (Algeria) : $360,000
Reinaldo Rueda (Honduras) : $350,000
Vladimir Weiss (Slovakia) : $312,000
Oscar Tabárez (Uruguay) : $300,000
Kim Jong Hun (North Korea) : $250,000
Shaibu Amodu (Nigeria) : $180,000

Read more...

World Cup leh sakhua

¢ Lalthlamuana Ralte

Khawvel puma cheng mihring tluklehdingawn (billion) 6.9 zingah hian Kristian an tam ber a, an chhut dan chuan Kristian sakhaw zuitu hi tluklehdingawn 2.1 an ni a, Islam sakhaw zuitu (muslim) tluklehdingawn 1.3 an awm mek bawk. Sakhaw thil ngaihsak lem lo leh Pathian awm ring lo mi tluklehdingawm 1.1 zet an awm bawk. Heng bakah hian hindu sakhaw zuitu maktaduai 900, Chinese-ho pipu sakhaw zuitu maktaduai 394, Buddhist maktaduai 376, hnam mawl sakhaw zuitu maktaduai 300, Africa rama pipu sakhaw zuitu maktaduai 100, Sikh maktaduai 23, Juda sakhaw zuitu maktaduai 14 an awm mek a ni.

Heng hi sakhaw hlawm lian deuh deuh te an ni a, anni bakah zuitu thahnem tak nei sakhaw dang - Bahai tih te, Shinto tih te, Jainism tih te leh a dang - engemaw zat a la awm bawk. Sakhaw hrang hrang zingah hian Kristian sakhua hi zuitu an tam ber mai a ni lo a, a darhzau ber bawk. Sakhua hian mihringte zingah inthendarhna leh inzawmkhawmna a thlen fo a, taksa pianphung piah lamah rilru leh thih hnu thlarau khawvel thleng phak thil a nih avangin a thiltihtheihna mak tak mai a nei a, chumi hmang chuan sakhaw khat biate chu an luangza thei thin a lo ni. Rilru chhungril lama thawk a nih avang hian sakhua anga thil a kal tawh chuan a mi man a nghet bik riau thin.

Mizo zingah Brazil team tantu an tam khawp mai. Inkhelh an thiam vang te, mimala player ropui tak tak an neih thin vang tea tantu an tam viau rualin khelmual chhunga Lal Isua chawimawina hlan thin an player langsar tak tak Kaka te, Lucio te ho vanga ngaisangtu leh tantu tam tak an awm bawk. Brazil hi 'Kristian ram' tia chhal ngam khawpa ringtu tamna ram a ni a, a mi cheng zinga 91.9% (record thenkhatah chuan 93% emaw 89 %) zet hi Kristiana inchhal an ni. Roman Catholic tamna ram an ni mai a ni lo a, khawvela Catholic tamna ber ram an ni bawk.

Chutihlaiin, World Cup khel ve tho Algeria ram hi Muslim hlang deuh thaw awmna niin a mi cheng 99% hi Muslim an ni a, Juda leh Kristian zuitu chu 1% vel chauh an ni. Sakhaw inelna thil ni chiah lo mahse World Cup zet zawng a mi deh a dang deuh thin a, kan ringtu puite tamna ram chuan tan pawh an hlawh zawk fo awm e. A Kristian leh 'tian lo zawnga chhut chuan Greece hi Kristian tamna ram a ni a, a mi cheng 98% hi Kristian an ni a, Denmark-ah pawh hian an tam khawp mai 95% lai an ni. Italy-ah hian Kristian 91.1%, Serbia-ah 91.6%, Portugal-ah hian 86.7%, Germany-ah 67.07%, Spain-ah 85% te an awm a.

Tun hma lama Kristian ram tia chhal ngam Europe ram hrang hrangte hian an pipute sakhua (Kristianna) hi an phatsan nasa tawh khawp mai. Mizote hmelhriat tamna England-ah khuan Kristian 71.9% an awm a, France-ah pawh 53.5% chauh an awm bawk. Kristian nia inchhal lo leh sakhaw zui bik pawh nei chuang lo te, Pathian awm ring lo ang chi hi an pung chak hle a. Kristiana inchhal zingah pawh hian kohhran ngai pawimawh lem lo leh inkhawm ngaihsak lo an pung hle bawk.

Africa khawmualpui aiawha World Cup khel zingah hian a thlengtu South Africa hi Kristian tamna ber a ni a, a mi cheng 73.52% zet an tling a, a dawttu Ghana-ah Kristian 68.8% an awm a, Nigeria-ah 40% an awm bawk.

Asia khawmualpui aiawha tel zingah hian Australia hi Kristian tamna ber a ni a a, 64.0% an ni a, South Korea ah 26.3% vel an awm a, North Korea-ah 2%, Japan-ah 0.7% an awm bawk. A ram mal ang chuan tun tum World Cup-a tel zingah hian Honduras hi Kristian tamna ber a ni, a mi cheng zawng deuhthaw 99% hi Kristian an ni. Mexico pawh hi Kristian tamna ram a ni a, a mi cheng 95% lai an ni. Argentina pawh hi Kristian tamna niin 90% chuang zet an tling.

Nikum lam khan FIFA chuan khelmual chhunga player thenkhatin Pathian hnena lawmthu sawina an lantir thin hi ngaimawhin an lo khap tawh a, hei vang hian langsar tak leh uchuak taka Pathian biakna lantir a rem tawh dawn lo ni awm tak a ni.

Khawmualpui tin aiawha World Cup 2010 kheltu ram hrang hrang 32 te leh sakhuana lama an dinhmun chu han tarlang ila :

1. Algeria – Sunni Muslim (state religion) 99%, Christian and Jewish 1%
2. Cameroon – Christian 40%, An hnam sakhua 40%, Muslim 20%
3. Côte d'Ivoire – Muslim 35-40%, an hnam sakhua 25-40%, Christian 20-30%
4. Ghana – Christian 68.8%, Muslim 15.9%, pipu sakhua 8.5%,
5. Nigeria – Muslim 50%, Christian 40%, Hnam sakhua 10%
6. South Africa – Christian 79.0%, Muslim 1.5%
7. Australia – Christian 64.0 %, Buddhist 1.9%, Muslim 1.5%
8. Japan – observe both Shinto and Buddhist 84%, A dang 16% (Christian, etc., 0.7%)
9. N. Korea – Christian 2.0%
10. S. Korea – Christian 26.3%, Buddhist 23.2%, sakhaw mumal nei lo 49.3%
11. Denmark – Christian 95%, Muslim 2%
12. England – Christian 71.6%, Muslim 2.7%, Hindu 1%
13. France – Christian 53.5%, Jewish 1%, Muslim 5%-10%
14. Germany – Christian 67.07%, Muslim 3.7%
15. Greece – Christian 98%, Muslim 1.3%
16. Italy – Christians 91.1%
17. Netherlands – Christian 51.0%, Muslim 6%
18. Portugal – Christian 86.7%,
19. Serbia – Christian 91.6%, Muslim 4.82%
20. Slovakia – Christian 83.8%
21. Slovenia – Christian 58.7%, Muslim 2.4%
22. Spain – Christian 85%, Muslim 2.3%
23. Switzerland – Christian 79.3%, Muslim 4.3%
24. Honduras – Christian 99%
25. Mexico – Christian 95.15%
26. USA – Christian 78%, Muslim 1%
27. New Zealand – Christian 55.9%, Muslim 1.0%
28. Argentina – Christian 79% - 94%, Muslim 1.5%
29. Brazil – Christian 91.9%, Muslim 0.016%
30. Chile – Christian 87.2%,
31. Paraguay – Christian 96.9%%
32. Uruguay – Christian 83%

Read more...

Football Fever : Aizawlah World Cup thli a tleh e

"Mizo hian football kan lo ngaisang em mai..." tiin Mana International neitu Pi Lianchhungi chuan a sawi a, World Cup vanga TV an hralh thatzia a sawina a ni.

"A mak khawp mai, World Cup vang hian TV hralh a kal ziah," a ti a, kumin World Cup lai hian ni khatah TV 100 hralh chang te an nei tih a sawi. 2006 World Cup erawh kumin World Cup hian a tluk lo niin a sawi thung!

2006 World Cup vang khan Aizawla TV zuarte an inhralh thei hle a, kum 4 hnu-ah pawh a dan a la dang chuang lo. TV nei lo an lo la tam hle tihna a ni thei ang em?

Mana International neitu Pi Lianchhungi chuan: "A nei tawhte pawhin a aia tha an duh a, tin, pakhat aia tam neih an duh bawk a. Aizawl mi min dawrtute hi chu chutiang chu an ni tlangpuiin ka ring," a ti.

Dawrpui Phei-a Mana International bulah hian TV zawrhna- Elisha dawr a awm a, anni pawh an inhralh tha.

"Kan inhralh tha ang reng," an ti a, "Keini hi chu dawr lianho siper lo changtu kan ni a, keini pawh kan inhralh that chuan dawr lian phei chu an inhralh tha lehzual ang tih a chiang mai a," an ti.

TV zawrhna dang, Laldailova Pachuah & Sons te pawh an inhralh tha; "World Cup hmasa aiin kumin hian kan inhralh tha zawk hialin ka hria," tiin dawr enkawltu Pi Partei chuan Zozam Weekly a hrilh.

"Thingtlang atanga TV rawn leite hi chu an vawi khat leina te a ni a, Aizawla mite erawh a nei sate an ni hlawm," Pi Partei chuan a ti a, TV channel en duhzawng a inan loh avang tein chhungkaw tam takin TV pakhat aia tam neih an duh niin a sawi.

Hmanhmawhthlak taka Cable TV connection tihsak ngai pawh an tam hle niin a sawi bawk.

Greyhound pawh an inhralh tha. Ni khatah 100 aia tam hralh chang te pawh an nei.

Aizawl mi, anmahni dawrtute chuan a tha chi an lei tlangpui niin Greyhound nghaktute chuan an sawi.

Zozam Weekly-in a biakpawh Aizawla TV zuarte chuan World Cup vangin an inhralh tha tih an sawi vek a, World Cup anga an sumdawnna nghawngtu thil dang a awm ngai lo niin an sawi vek bawk. World Cup khelh hma ni, June ni 10 atang khan an inhralh tha niin an sawi tlangpui.

Infiamna bungrua leh infiamna thawmhnaw zuarte sumdawnnaah pawh World Cup hlimthla a lang a, he sumdawnna hi a lun viau mai. Amaherhawhchu, a vanglai a la thleng lo.

"Jersey hralh a kal; football club jersey kan hralh tawh lo a, World Cup khel ram hrang hrang jersey hralh a kal. Mahse, World Cup tawp lam leh a zawh hnu hi kan inhralh theih ber hun chu a ni thin," tiin sports goods zuar hlun Tabitha manager Liana chuan a sawi.

Aizawla sports thawmhnaw leh bungraw zuar liante chuan World Cup vangin an inhralh thei sawt tih an sawi vek a, amaherawhchu, World Cup hmasa lama inzuar tawhte chuan a tawp lam leh a zawh hnuah a vanglai a thleng chauh thin tih an sawi hlawm.

World Cup ball, India siam (a tak tak ni lo) lei tur a awm a, chu chu an hralh tha hlawm. Ram hrang hrang jersey an hralh tha bawk a, football ram lian- Argentina, Brazil, Germany, England, Italy, Netherlands leh France jersey-te an hralh thei zual niin a lang. Ram malah chuan Argentina jersey an hralh tha ber niin a lang bawk.

"Argentina jersey hralh a kal ber a, a bikin Messi-a hming chuanna hralh a kal. Messi-a hming ni lo Argentine player dang hming chuanna pawh a hralh a kal. Argentina tih lohah chuan Brazil leh England jersey hralh a kal a, a dawtah Italy, Netherlands, France leh Germany jersey te hralh a kal leh a, a mimalin Christiano Ronaldo hming chuanna jersey hralh a kal bawk," tiin Y2Goal Agencies neitu Mamuana chuan a sawi.

Ram hrang hrang flag, kutbawr tiat velin hralh a kal hle bawk. Flag hi dawr tinin an nei lo na a, a neite chuan an hralh tha hle. Dawr thenkhat phei chuan chah tur an hre tawh lo hial. Key chain hralh a kal hle bawk.

Read more...

Infiamna lama kan khawhawi dik lo

Mizote hi infiamna lam timi tak niin kan inhria a, hei hi kan vei tlang a, kan politics pawh a chiah hneh khawp mai. Mahse, vawiina kan thlen chin erawh a chuti lua lem lo. Infiam thei tak ni chunga thleng sang teh lua si lo kan nih chuan a chhan hriatchhuah a ngai ngei ang.

Mi hrang hrangin kan vei a, infiamna lama rualawhna hian tualchhung chanchinbu lam pawh a luah hle a nih hi. Tin, kan hruaitute pawhin sawi tehah an neih a, kan ram hruaitute'n eizawnna tlaka infiamna lam chawi vawn an tum thu kan hriatna phei chu a rei ta viau. Mahse, eng ruai erawh kan la ni hlei lo a nih hi.

Kan ram hruaitu te, mi thahnemngai leh infiamna lam tuipuitute'n heti lama tanlak a tul thu an sawi hian, mak ang reng deuh chu, infiamna an ngaihsan vang lam ni lo, ruihhlo do nan emaw, eizawn nan emawa an awh vang a ni fo mai.

Infiamna hi infiamna a nih vang leh ram leh hnam thil a nih vanga uar tur ni awm tak a nih laiin, keini erawh a behbawm avanga uar tul ti kan ni fur mai a, hei hi thil ho te niin lang mah se ngaihtuah zui ngai tak niin a lang. Mi hnam hi chuan an ngaihsan vang leh ropui an tih vang te, ram leh hnam hmangaihna thil a ni tih an hriat avang tein infiamna te hi an ngaihlu thin. Keini erawh hi chuan kan ngaisang tawk lo a, mahse, a ken tel thil thenkhat kan awh avangin heti lamah hian thahnem kan ngai ta thin niin a lang.

Chutiang chu kan nihna tak tak a nih chuan therhlo lawm hnam kan ni tihna a ni thei ang. Kan thil ngaihsan, he hnamin a ngaihhlut nia hriat reng reng hi han ngaihtuah chiang ila, kan ngaihhlut tak zet vang ni lo, a ken tel eng eng emaw avang maia lo uar ve thin kan nih hlauh chuan thlen san tak tak a har viau mai thei.

Engpawhnise, sport discipline hrang hrangte hi thil ropui, art ril tak tak a ni a, chu'ng chu kan man pha lo a nih chuan inzirtir kan ngai hle tihna te pawh a ni thei ang. Infiamna hi infiamna a nihnaah ngaisang ila, chuvang chuan uar mai ila, chu chuan eizawnna leh ruihhlo dona te, thil tha dangte hi a rawn thlen mai ang. Chu chu thil nihphung dik tak pawh niin a lang. Chutiang ni lova, a behbawm- eizawnna leh sum leh pai tih vel vanga kan uar chiam zel a nih chuan thui tak thlen a har viauvin a lang.

Infiamna lama kan hmaih lian em em pakhat chu- ram leh hnam thil a nihna hi a ni. Tunlai khawvelah silai hmangin kan indo nasa ta lo a, infiamna hmangin kan indo ta zawk. Chu indonaah chuan a tlawm pawlah keini hnam hi kan tang ang tih a hlauhawm khawp mai. Chu chu khawvelin infiamna a hmuh dan pawimawh pawh a ni.

Khatia World Cup an han tan khan, Opening Ceremony-ah khan, keini chu ni ila khuallian kan han nei ngei ang a, khuallian chuan thu a'n sawi hrep ngei ang a!

Read more...

RTI Act Awmze Nei Lo

¢ HC Vanlalruata

Hmanni khan ka mi hriat chian tak pakhat chuan department pakhatah RTI Act hmangin zawhna a zawt a. April thla bul lama a thehluh kha lipui-a hrei-ha thlak ang vang vang a ni. Tun thlengin a chhanna a la hmu lova, an pek theih loh chhan pawh engmah an hriattir lo. Min rawn rawn a, kei chuan reminder thehlut emaw a nih loh leh Appellate Authority hnena thlen leh turin ka lo rawn a. Mahse, tunhnaia thil awm dan ka’n chik hian Appellate Authority (an department hotu ber) hnenah pawh thlen raw sek sek, vut laka vawihah pawh an ngai dawnlo a nih ka ring ta.

Hetiang harsatna nei hi an awm nual tih ka hriat phah a. RTI Act chelek tak PRISM pawhin thuchhuah an lo siam tawh a. Chanchinbu pakhat pawhin an zawhna chhanna an hmuh theih loh chu sawiloh an zawhna thehluhna tur department SPIO chuan an zawhna pawh a dawng duhlo tih an chhuah a ni.. Mimal, RTI Act hmanga zawhna dawnglo, sawi chhuak lem lo an tam viau pawh ka rin phah ta a ni.

Hetianga kan sorkar hnathawk, RTI Act hmanga zawhna lo dawngsawng a, a chhanna lam khawm hnu-a min pe chhuak leh thin tura sorkarin a ruat bik, State Public Information Officer (SPIO) tia an nihna pawh a vuah sakte hi an awm ta lo a ni lo. An la awm reng. An pute’n RTI Act hmanga zawhna an dawnte chhang tawhlo turin an hrilh a nih leh nih loh chu ka hre lova. Mahse, zawhna chhang tawhlo turin he dan hi siamthat a awm thawm kan hre si lo.

SPIO te an sual ta thut em ni ti dawn i la, a ruala suahsual han thawh a, a pawng a pui-a luhlul chhuah rual ta thup chu an nih a rin awm bawk si lo. Mahse, department engemawzata SPIO te chuan tunhnaiah RTI Act-a zawhna lutte chhanna an pelo tih hriat a ni bawk si a. Chuvangin a kaikuang ber chu he dan tha tak hmanga mipui lungawilo kan zualko theihna ber thuneihna sang chelhtu State Chief Information Commissioner (SCIC) nihna chelhtu an awm rih loh vang a ni chiang mai.

He thil hi a tenawm a, traffic police awm loh laia traffic dan bawhchhiat ching nen an danglamna ka hre lo. Dan kengkawhtu an awm tak loh veleh a Phungpuinu ang maia duh duha tal theia inhriatna hi democracy innghahna lungpui dan rorelna (rule of law) palzutna chiang tak a ni. Driver thenkhat dan bawhchhiat hreh lova, traffic police duty awm lohna lai apianga ‘Chhura awm ta lo ve,’ tih chingte kan ngaihsan loh ang chiahin he thil hi kan ngaisanglo tih mipuiin kan lan tir hi a hun ta hle mai.

Tunah hian Information Commissioner chu kan nei reng a, SCIC awm hma atan SCIC mawhphurhna a la mek a. Mahse, RTI Act duhdanah tak chuan a hranpaa SCIC hi ruat tur a nih avang leh he dan kenkawh kawnga thuneihna tawp nei a nih avangin ‘charge la’ mai chu kan SPIO rual hian an hlau i-khaw lova, thuneihna tawp neitu awm ta lova hria-in mipui dikna leh chanvo ram dan ngeiin a pek chu mipui rawngbawltu tura hlawh neia rawihte hian an palzut ta mek a nih hi. Mipui thlante’n ram puma hman tura an dan siam chu Mizoramah chuan pawngsual mek a ni.

Kan SCIC kal chhuak ta Pu Robert Hrangdawla a awm loh hnu, kumin February ni 1 atang khan he thil hi a inmun’ tan niin a lang a. RTI Act chuan SCIC emaw SIC emaw te hi a ruattu committee a siam vek a. Chuta a ruattu committee chairman chu Chief Minister a ni ang a, member-te chu eptu party lian ber hruaitu leh minister pakhat CM-in a ruat tur an ni a. A tlangpuiin RTI Act chungchanga nodal department information and public relations changtu minister an ni thin a ni awm e.

Mahse, thla li leh a chanve ral hnu-ah pawh SCIC ruat a la ni lova, a ruattu tur committee an thutkhawm thawm pawh mipuiin kan la hre hek lo. Engemaw chenah chuan sorkarna chelhtu tan chuan RTI Act hi pheikhawk chhunga lungte lut tluka ninawm a ni ve a, chuvang chu em ni he dan hi hmang hleithei lova kan awm tak tih mipui ngaihdan a piang ang tih a hlauhawm khawp mai. Zep ruk tur kan ngah lua em ni tih zawhna a awm thei ta bawk.

Prime Minister Dr Manmohan Singh chuan RTI Act chungchanga ram pum huap khawmpui-ah he dan chungchang hi a sawi a. Mipuiin zawhna an zawh buai pawh ngai tawhlo khawpa sorkar lang tlang a awm hun a nghahhlelh thu leh chu ngei chu he dan siam chhan bulpui a nih thu a sawi a ni. Kan ram hruaitu lu ber thusawi leh duhaisam tihlawhtlinglo zawnga puanhnuai thil kan ngah avanga mipui chanvo kan rahbeh reng chu a thiang hauh lovang le.

Read more...

Excise-in zu ngah tawk lo

Mizoramah zu khap a ni a, phalna neite tan lo chuan zu in leh sak, a zawrh te hi dan bawhchhiatna a ni. Zu in phalna nei an awm a, chu'ng mite chuan excise deptt. atangin an la thin.


'Liquor Permit' tih a ni a, hriselna atana zu mamawhte chu doctor-in an chawh a, doctor lehkha hmang chuan permit hi neih theih a ni. Chutianga phalna neite chuan excise deptt. atangin an 'damdawi' tur an lei thin a ni.

Mizoramah phalna nei, civilian 186 an awm a, sipai bang 2461 vel an awm bawk (Sipai bang hi Mizoram puma awm zat chiang faka hriat a ni lo a, Aizawl District bikah chuan 1302 an awm. 2461 hi nikum lama awm zat a ni a, la danglam lutuk lo turah ngaih a ni). Heng mite 'damdawi' tur hi excise deptt. hian an nei daih ta lo thin a, an semrual mai chang a tam!

Excise deptt. hotute hnen atanga thu dawn danin, phalna neite (civil mi) hi thla khata um 10 te in tura doctor chawh te an ni fur a, chutih laiin an zu man zinga engemaw zat chu a him loh vang leh chhan dang dang avang tein magistrate te'n an lo tiriral (destroy) thin si a, chuvang chuan phalna neite mamawh zat pek tur an nei thei ta mang lo thin a ni.

"A tlem zawngin chhut ila; mi pakhat hi um 6 zel dawng tur ang pawhin chhut ila, thla khatah um 1116 emaw a lo ngai a, chu pawh chu kan daih chuang lo. An hriatthiamna hi kan ngen fo reng a ni," tiin excise officer pakhat chuan Zozam Weekly a hrilh.

"A awm ang ang hi kan sem rual mai thin. Doctor chawh zat hi a inang lo a, um 10 te, um 12 te, a then um 7 um 8 te. Kan neih zat atanga chhutin um 5 zela kan semrual chang te a awm," a ti bawk. Mi thenkhatin damdawi ei tur an nei lo thin tihna a nih chu!

'Liquor Permit' hi kum 1 zel atana tih a ni a, June ni 17 thlenga nung zat hi 252 atangin 186-ah a tla thla a ni.

Permit nei zingah pa challang pui pui an awm a, hmeichhia pawh 2 emaw an awm.

Zu hi Thawhtanni, Nilaini leh Zirtawpni-ahte lak theih a ni a, chhun dar 1 atanga tlai dar 3:30 thleng lak theih a ni.

Excise store room-ah officer pakhatin a thutchilh a, a kawt velah zu la tur an intlar put chang a awm. Kawngka bul velah zu la turte tana hria tur thil pawimawh eng eng emaw a intar a, lehkhaa inziak hi a 'tha' hlawm ang reng; permit neite lakna tur ni na na na, "Permit nei lo ta zu a lak theih loh" tih te a'n intar mauh a! Permit nei lo chunga zu beisei an awm thin tihna a ni mai thei.

"Red card nei, zu la tur reng rengin a kenna mahni intum vek tur a ni e," tih te pawh a awm (Liquor Permit hi 'red card' tia sawi a ni).

"Zu a awm lo tak tak" tih te pawh a tul huna tar mai theih turin khawimaw lai remchang laiah a letling zawngin a inkhai! 'Zu a awm lo' tia a enkawltute'n an sawi chunga dil lui ngawng ngawng thin an awm tihna a ni mahna!

"Mizorama store kan neih chhun a ni a, Aizawl bakah khaw dang atangte'n phalna neite'n an rawn la thin. Sipai bang zingah BSF bangte hian min ring bawk. Kan man hnem leh man hnem lohvah kan ngah leh ngah loh hi a innghat ber a, court lamin an tihriral hnem leh hnem lohvah a inghat bawk a. A tlangpuia lakin phalna neite hi doctor-in a chawh zat zel pe tur chuan kan tlin lo deuh reng tiin a sawi theih ang," excise officer pakhat chuan a ti.

Excise deptt. hian rum leh whisky an man tlangpui a, damdawi atana zu mamawhtute pawh hi rum leh whisky an pe tlangpui.

July-ah Red Red Wine
Champhai leh a chhehvela grape chingtuten grape wine an siam tur, 'Zawlaidi' tia vuah July chawhnu lam atangin hralhchhuah theih an inbeisei a, a man zat tur erawh an la sawi thei lo.

Champhai atanga thudawn danin June ni 17 khan Champhai Grape Growers Association member-te an inhmukhawm a, tunah hian grape rah thar te hi um theih turin an inpeih tawh a, hmun thenkhatah chuan grape rah hi lawh a hun tan tawh a, Winery-a pek tur grape rah hi a duk chin chiah lak ni se, an ti.

Kg 1 Rs. 35-in pek nise an ti a, grape umna zemah hian vawi khatah quintal 80 a um theih dawn a, Champhai leh a chhehvela grape chingtu ten chawlhkar tin Thawhlehni apiangin a hlawma pek ni se an ti.

'Zawlaidi' um (bottle) tur hi a bika siam a ni a, beer um ang deuh niin a hnuai lam sirah 750 ml tih leh 'Zawlaidi' tih ziah lan a ni. A chhinah a hming hi ziahlan a ni bawk ang.

Zawlaidi bottle khat man tur hi bithliah fel a la ni lo a, excise duty-ah bottle-ah Rs. 13.25 pek a ngai ang a, taxation department-in VAT an lak a ngai dawn a, hei hi tihfel a nih hunah um khat man tur hi siam a ni ang.

Zawlaidi hi chaw (food item) a nih dawn avangin tax lak loh a nih theihna turin thuneitute hnenah an thlen mek nia sawi a ni.

Grape chingtute inhmuhkhawmna hun hmanpuitu Champhai District horticulture officer Vanlalruata Chenkual chuan'Zawlaidi' hi Mizoram chhunga hralh tur a nih thu a sawi.

"Grape wine quality tha tak, mipui pawhin kan in duh ngei tur kan siamchhuak ngei tur a ni a, a quality a that leh kan hralh chak ang a, a that loh chuan kan hralh thei dawn lo tihna a ni a, chuvangin a quality a chhiat theihna tur lakah a vengtu kan ni tur a ni," tiin grape chingtu kalkhawm a fuih.

Consultant Mohan Rao pawhin grape wine quality tha nei tur chuan thil dang nena pawlhin awmzia a nei lo niin a sawi a, a rah hmin duk chauh factory-ah an um tur thu sawiin, "A hmin tha lo chu hnawl zel a ni ang," a ti.

Consultant hian Champhai leh Hnahlan winery vil tur chemist pahnih a hruai tel nghe nghe.

Read more...

Nuhovin Tiranga do ta

Mizo Hmeichhe Insuihkhawm Pawl chuan Tiranga do turin ke a pen ta; Mizoram puma 'Tiranga Do' beihpui thlakna chu June ni 18-ah Archive Hall, Babutlang-ah Indian Society on Tobacco and Health: Mizoram Chapter president Lal Riliani'n a hawng a ni.


Tiranga Do beihpui thlak hian Tiranga chauh ni lovin vaihlo telna hetiang chi reng a huam ang.

Lal Riliani chuan ruih theih thil leh vaihlo do chu mahni atanga tan a ngai tiin a sawi a, Pastor, Kohhran Upa, sorkar officer leh minister zingah te, nu leh pa zingah ngei pawh vaihlo leh a kaihhnawiha fihlim lo an tam tih sawiin, "Zu leh drugs kan buaipui em em a, Kohhran leh khawtlang pawhin a do a, nu te pawhin kan faten zu leh drugs ngawl an vei chuan tap chungin tlaivarin kan tawngtai a, vaihlo hi drugs chi khat a ni ve tho a, hetiang ti reng chungin, mahni inthiam chawpin kan fate zu leh drugs ngawl vei tana kan tawngtai hi a hlawhtling lo ang tih ka hlau a ni," a ti.

Zu leh drugs haw hle si-a vaihlo tih chu pawi lo nia ngaia mahni inthiamchawp chu Setana hmanrua niin a sawi bawk.

Tiranga leh heti lam chi thil siamahte vaihlo a tel thu sawiin Rii chuan, "Vaihlo-ah hian tur chi 4000 vel awmah chi 60 vel chu cancer thlen thei a ni," a ti.

"Vaihlo hian chuap, thin leh vun te a tichhe hma a. Tiranga-ah hian a tihmawi nana an hman 'Sudan Red' chu thazam tha lo thlen thei niin, 'Sakrin' an tih an telh chu Kal (Kidney) in a ngeih lo tih mithiam ten an sawi," a ti bawk.

Tun laiin vaihlo atanga thil siamtu company-in thalaite hip thei turin thil an siam thin tih sawiin Lal Riliani chuan, Tiranga leh heti lam thil te pawh ka tihrimtuina anga tawktarh a ni, a ti.

"Heng company-te hian 'catch them young' policy hi an kalpui ve a, thalai, a bikin hmeichhia ten an uar hle a, heti taka kan fate beia kan ram min luhkhungtu hi nu ten kan vei a, MHIP-in hma a la hi a inhmeh a, a lawmawm khawp mai," a ti bawk.

MHIP hian Tiranga do turin hmalakna tur a duang tawh a. General headquarters tih tur, Sub headquarters, Block leh branch tih tur te a duang sa vek a. Sub Hqrs. leh block-ah chuan a do tur bik sub-committee din te, thuziak leh heti lam inzirtirna hun siam te, doctor leh mithiam sawma awareness campaign huaihawt te, Tiranga zuar lo tura dawrkai leh whole seller te ngen te chu a langsar zual a ni.

Hetih lai hian Aizawl Veng thenkhat chuan an veng huam chhunga dawrkaite chu Tiranga zuar lo turin an ngen a, Veng thenkhatah chuan khap a ni hial tawh a ni.

Read more...

Manipur kawng tlang ta Manipur zirlaite'n Muivah zin tum dodal hran lo

Manipur chak lakluhna kawngpui pawimawh chu ni 69 chhung danpin a nih hnuah June ni 18 atang khan a tlang ta.

Manipur leh Naga inkar a tha lo a, Naga zirlaite lungawi lovin Nagaland kaltlang Manipur kawngpui pawimawh hi April ni 11 atang khan an dangping a ni.

"All Naga Students Association Manipur (ANSAM) te bultuma kawngpui danpin chu June ni 18 tlai dar 4 atangin tihtawp rih a ni," tiin Manipur leh Nagaland-a Naga tlawmngai pawlte chuan thuchuah an siam a, thutlukna hi Kohima khawpuia siam a ni.

Naga Students Federation leh Naga tlawmngai pawl Naga Hoho te'n ANSAM hi thu an rawn a, India ram prime minister leh India ram tlawmngai pawl hrang hrangin an ngen avangin kawngpui hi tlangtir rih turin thu an rawn a ni.

"Kan lungawi lohna hi kawng hrang hrangin kan lantir zel tho ang," ANSAM hotupa Yhobu Adani David chuan a ti.

National Highway 39-ah chuan truck khalhtute chu an la tlan duh nghal chuang lo a, kawngpui danpin vanga an sum hloh chungchangah zangnadawmna an ngiat a ni. National Highway 53-ah erawh lirthei a tlan nghal nia sawi a ni.

NSNC (IM) hotupa Muivah-a'n Manipur-a a pianna khua Somdal tlawh a tum a, Manipur-in an remtih loh avangin Naga zirlaite'n Manipur chak lakna kawngpui pawimawh an dang ping ta a, chu chu state pahnih inkara thil duhawm lo a lo chhuah dan a ni. Chutih laiin Manipur zirlai pawl lian ber All Manipur Students' Union (AMSU) leh United Committee of Manipur (UCM) te chuan NSCN (IM) general secretary Thuingaleng Muivah-a'n Manipur-a a pianna khua tlawh a tum hi an dodal bur lo a, mahse, dan lam thilah harsatna a awm zawk niin AMSU hruaitute'n MZP hruaitute an hrilh.

Naga zalenna sual pawl National Socialist Council of Nagalim (Isak-Muivah) leh India sorkarin inkahhai an puanin Manipur a huam tel lo a, chuvangin Muivah hian a pianna khua Somdal tlawh a tum khan sorkar lamin a thubuai neih chi hrang hrang avangin lo man a tum ta mai niin AMSU hruaitute chuan an sawi.

Hemi chungchangah hian AMSU leh UCM chuan thuchhuah siamin Muivah hian Nagalim chungchang sawi tura an khua tlawh a tum a nih chuan an lawm hran lo a, chutiang ni lova an khua tlawh ve hrim hrim a tum a nih chuan an 'welcome' tih thuchhuah an lo siam tawh niin an sawi bawk.

Muivah hian NSCN (IM)-in Manipur-a pawi an khawih tawhna chi hrang hrang – tualthah thu-ah leh thil dang dangah thubuai a nei a, chu vang chuan Manipur a luh ruala man turin an state sorkar a lo inpuahchah mai niin AMSU hruaitute chuan an sawi a, hemi chungchangah hian sorkar nen an inthurual hran lo niin an sawi.

Aizawl tlawha MZP hruaitute lo kawm tawhtu Naga Students Federation (NSF) hruaituten Guwahati-a inbiak rawtin an sawm a, mahse, AMSU hian an chhang lo nia an sawi chungchangah zirlai pawl hruaitute chuan chanchinbu kaltlangin inbe tur chuan an sawm ngei a, mumal takah sawmna erawh an dawng lo niin an sawi a; he thilah hian zirlai pawl leh zirlai pawl lo inbiak chu thil nih dan tur ni berah an ngai lo a, an duh lem lo bawk niin an sawi.

Zirlai pawl an inbe dawn a nih chuan hmarchhak zirlai pawlte intelkhawmna North East Students Organisation (NESO) hmalakna hnuaia inbiak chu thil tha ber nia an hriat thu an sawi bawk.

AMSU hruaitute chuan MZP hmalak dan tur chungchangah duh dan an nei hran lo a, NSF-in hmarchhak state hrang hrang tlawh kuala zirlai pawl an lo kawm tawh avangin zirlai pawlte hian Manipur an hmuh dan a dik lo lutuk ang tih an hlauh avanga thil awmzia sawifiah ve tum an nih ber thu an
sawi.

Naga zirlaiten Manipur kawng an danpin hi hawn ni tawh mah se mahni thua chhiah lo khawn ve an tam avangin an truck driver-te an la tlan duh lo a, an harsatna chu a ziaawm chuang lo niin AMSU hruaitute chuan an sawi bawk.

AMSU hruaitute an president Jamesbond leh adviser S Rakesh Singh te an ni a, June ni 21-ah Aizawl an lut a, tlai lamah MZP hruaitute nen MZP Pisa Pui-ah an inkawm nghal a ni.

MZP chuan hmarchhak hnam pahnih karah inhriatthiam lohna a thleng chu pawi an tih thu leh inrem taka awm hram hram tura an duh lo thu an lo hrilh a; Manipur-ah hian Zo hnahthlak tam tak an awm a, he thila an tawrh nasat ve thu leh an dinhmun an ngaihven reng thu an hrilh bawk.

"Inrem dan kawng zawng tura kan duh thu leh kan unaute kan hrereng a ni tih leh an inremna tura kan tih theih awm apiang tih kan inhuam tih hi a tu lam ve ve pawh lo hrilh hi kan tih theih niin a la lang rih a," tiin MZP president VL Krosshnehzova chuan AMSU hruaitute nena an inkawm chungchang hi a sawi.

"Political party leh tlawmngai pawl hrang hrangte nen hemi chungchang kan lo sawiho tawh a, tih theih kan nei a, pen chhuah a tul chuan kan lo rel tawh angin kan inhuam reng a ni," a ti.

"Zirlai pawl pahnihte hi an hmin ve ve a nih chuan NESO lam atanga hmalak dan zawnpui tur pawhin MZP chu kan inpeih," a ti bawk.

Read more...

Kohhran-in 'sakawlh' hmachhawn ta

Mizoramah 'sakawlh' laka inralring mek chhungkaw engemaw zat an awm a, chu'ng mite hlauh 'sakawlh' chu Kohhran lamin an hmachhawn mek.

Mizoramah chhiarpui hi sakawlh lo lanna a nih ringa inziaklut ve duh lo an awm nual thuin sawi a hlawh hle a, chhiarpui neih mek pawh a tibuai nghe nghe. Chhinchhiahna thar berah chuan hetiang hi Mizoramah chhungkaw 1355 an awm a, Mizoram sorkar chuan thil awmzia hrilha chhiarpuia tel tura thlem a rel. Kohhran lamin thil awmzia sawiin he'ng mite hi a thlem mek bawk.

Mizoram Synod chuan tunlaia India ram chhiarpui leh National Population Register (NPR) kalpui mekah zirtirna dik tawk lo a awm nia sawiin Kohhran tina chhiarchhuah tur thuchah a tichhuak a, "'Isua hnenah hlauh tur a awm lo...' tih hla sa thintute hian tu pa zeldin thubawl emaw avangin sakawlh kan hlau tur a ni lo a, sakawlhin min hlau zawk tur a ni," an ti.

Seventh Day Adventist chuan 'sakawlh' hmachhawnna hi a bu-in an tichhuak a, Pastor VL Biakchhawna ziah a ni. UPC (Mizoram) te'n Upa K Vanlalvena sermon (CD-in) an tichhuak tawh bawk.

Kohhran hrang hrang inthlunkhawmna- Mizoram Kohhran Hruaitute Committee (MKHC) te pawhin June ni 21-ah khan sakawlh nena sawizawm vanga mi thenkhatin chhiarpuia inziahluh an duh loh chungchang hi an sawiho a, chhiarpui leh UID (unique identification) siam tur hi thil hlauhawm a ni lo tih mipuite'n an hriat nan thuchhuah siam an rel.

MKHC hi an chairman Rev C Chawngliana, Mizoram Synod Moderator hovin an thukhawm a, MKHC hminga thuchhuah siam bakah hian MKHC-a tel Kohhran tinte chu mahni Kohhran theuhah chhiarpui leh sakawlh inzawm loh dan leh chhiarpuia tel vek tura an Kohhran member-te ngen ni se tiin an rel.

MKHC hnuaiah hian kohhran 12 - Mizoram Presbyterian Church, Baptist Church of Mizoram, Catholic, UPC-NEI, Salvation Army, Seventh Day Adventist, Methodist Church, Lairam Isua Krista Baptist Kohhran, Evangelical Church of Maraland, Congregational Church of India, Evangelical Baptist Convention Church leh Zomi Baptist Church te an tel a ni.

Hetihlai hian Mizoram hmun hrang hranga sakawlh leh chhiarpui sawizawmtute kawmin chhiarpui buaipuitu sawrkar aiawh ten chhiarpuia an inziahluh theih nan hma an la mek a, hmun thenkhatah chuan kohhran hruaitute pawh an pun nghe nghe.

Synod-in chhiarpui hlau lo turin a mite hrilh
Mizoram Synod chuan tunlaia India ram chhiarpui leh NPR kalpui mekah zirtirna dik tawk lo a awm nia sawiin Kohhran tina chhiarchhuah tur thuchah a tichhuak a, "'Isua hnenah hlauh tur a awm lo...' tih hla sa thintute hian tu pa zeldin thubawl emaw avangin sakawlh kan hlau tur a ni lo a, sakawlhin min hlau zawk tur a ni," an ti.

"Tunlaiin India ram chhiarpui leh sakawlh sawi zawmin thu belhchian dawl lo hmangin tuten emaw mi an sawi thaih a, chumi ziakna booklet pawh an sem a. India sorkarin chhiarpuiah UID (Unique Identification) a hman tur leh chu chu sakawlh number 666 hlimthla a nih tur thu te, chutianga chhinchhiahna chu lei leh zawrh khap a nih tur thute tarlangin, zeldin thubawlin census lo awm tur hi a hlauhawmzia an sawi a," tiin, UID awmzia leh a tangkaina tur te an sawi a, "Hlauh tur a ni lo a, tihluihnaa neih tur a ni lo a, amaherawhchu, zin veivak, foreign-a kal thinte leh hnathawhna hmun a zirin neih ngei a tulna hun leh hmun a awm a. India rama cheng kan nih phawt chuan neih vek pawh a him ber zawk ang," an ti.

"Website chhinchhiahna www te pawh 666 tihna nia sawi an awm a, hetianga puhtute hian heng hmingte hi nimin lawka an hmelhriat ve chauh a ni a. Khawvel zau zawkah tunhma atanga an lo hman tawh a ni si a, tunah an kawlh thar phutin a rinawm loh hle," an ti bawk.

Synod chuan sakawlh hlautute hian hman atanga thil danglam deuh apiang sakawlh ni-a an lo puh fo tawh thu te, puh fuh an la neih loh thu te, a hlau laklawh tawh ten thil danglam deuh, sakawlh nena hmehbel theih nia an hriat apiang an puh thu te leh puh tur remchang an la zawn zel tur thu te tarlangin, "Chhiarpui-a tel duh loh chu khua leh tui tha nih kawnga rinawm lohna, sorkar pawi sawina lian tak a ni a. Kohhran mite chuan hlau loa sorkar tanpui zawk tur a ni a. Sakawlh hlau apiangte chu sakawlhin a hneh turte an ni," thuchhuah chuan a ti.

“Kohhran member-te chu he thilah hian tumah chi-ai loh tur a ni. Sakawlh hi a puha inpuh chi a ni lo a, a lo lang dawn a nih pawhin hai rual a ni lo ang. Krista-ah kan awm phawt chuan sakawlh hi a hlauhawm lo chauh pawh ni lovin, kan hneh sa a, kan la hlauh chhung chuan rinnaah kan la chiang lo tihna a ni,” thuchhuah chuan a ti bawk.

India ram chhiarpui neih mekah hian Mizoram-ah sakawlh nena sawi zawm avang tea inziaklut duh lo hi tun thlengin district hrang hrangah chhungkaw sang an chuang tawh nia hriat a ni. A buaipuitu sorkar aiawh lamin chhiarpui leh National Population Register chungchang hrilhfiahin kawm kual pawh an nei tawh a, hmun thenkhatah chuan Kohhran hruaitute puihna an ngen nghe nghe.

National Population Register (NPR)-ah hian kutzungtang thla (finger print) leh mit thla (Iris Scan) te laa mimal leh chhungkaw dinhmun chipchiar taka lak tur a nih avangin, Bible-a Thupuan-in lei leh hralh chungchang a tarlan nen sawizawmin, ‘Sakawlh’ hmahruai ni tura ngaihna leh heti lam zawnga inzirtirna thuchhuah te pawh a awm a ni.

Chhiarpuia tel duh lo chhungkaw 1355
June ni 11-ah khan Population Census of India 2011 thawh khatna leh hemi ruala National Population Registeration (NPR) neih meka hmalakna leh harsatna tawhte, mi pawimawhte'n chief secretary Vanhela Pachuau hovin I&PR Conference Hall-ah an sawiho a, sakawlh a nih rin vanga tel duh lo chhungkaw 1355 an awm thu an report bakah chu chu an harsatna ber a nih an sawi.

"DC zawng zawng te'n an district theuha an hmalakna leh hna zawhfel tawh chin an sawinaah district zawng zawng-ah harsatna an tawh lian ber chu ‘sakawlh’ hlauh vanga census-a inziaklut duh ve lo chhungkaw 1355 la awm tlatte chu an nih thu an tarlang," tiin sorkar thuchhuah chuan chief secretary hova DC te thukhawm thu leh hla a tarlang.
He thutkhawmah hian GAD commissioner C Lalsawta leh census operation official-te bakah district tin DC te, tlawmngai pawl leh Kohhran aiawhte an tel a ni.

He thutkhawm kaihruaitu chief secretary chuan chhiarpui hi India ramah kum 10 dana neih thin a nih thu a sawi a, Census Act, 1948-in India ram khua leh tui tawh phawtte tan chuan tih makmawh a tih thu leh chhiarpui-a inziaklut duh lote chu he Act Section 11(d) & (g) hmangin Rs.1000/- chuang chawitir emaw kum 3 lung in tantir theih a nih thu a sawi.

Mizorama chhiarpuia inziaklut duh lo chhungkaw 1355 la awmte chu inziahluh hun la hawn chhung ngeia census awmze dik tak leh an inziahluh lova thil pawi thleng thei zawng zawng chungchang hrilhfiah a, Census leh NPR hi hlauh tur engmah a awm loh thu hrilhnawn leh a rawt a ni.

District level-ah DC te'n hma la chhunzawm zel se, khawtlang leh Kohhran hruaitute nen tanghova heng chhungkuate chhiarpuia inziah luhtir tura sawm ni leh se, tiin an rel.

"Hun tiam chhunga inziaklut duh lote chu a tul chuan dan-in a sawi angin hrem an nih tur thu sawilan a ni," sorkar thuchhuah chuan a ti.

Population Census of India 2011 hi ram chhiarpui vawi 15-na tur a ni a, nakum February-March, 2011-ah peihfel tum a ni. Chhiarpui hi kum 10 dana neih thin a ni a, National Population Registration erawhmihring an pun ang zela ziah luh belh theih a ni ang.

Mizoram-ah chuan chhiarpui thawh khatna hi kumin May ni 15-ah khan tan a ni a, June ni 30-a zawh tura ruahman a ni.


Chhiarpuia inziaklut duh lote:
Aizawl District-ah chhungkaw 400 chuang
Lunglei District-ah chhungkaw 106
Kolasib District-ah chhungkaw 328 (mi 13-te chu sorkar hnathawk an ni)
Lawngtlai District-ah chhungkaw 173 (sorkar hnathawk mi 5),
Serchhip District-ah chhungkaw 50
Champhai District-ah chhungkaw 167
Saiha District-ah chhungkaw 64
Mamit District-ah chhungkaw 18

Read more...

Hmeichhe kutthlaktu police a zalen

Police SI pakhat chuan mi ramah a training-pui hmeichhe pakhat kut a thlak a, home minister chuan House-ah member-te leh mipuite hriat turin he police hi bantir a nih tur thu leh chhawr chhunzawm a nih loh tur thu a sawi a, mahse a thlawn mai a ni; home minister thusawi hian awmzia a nei ta lo.

October ni 20, 2009 khan North Eastern Police Academy (NEPA) Umsaw, Shillong, Meghalaya-ah 2.2.2009 atanga 35th Basic Training Course beitu Cadet SI Lalchhuanawma chuan a training pui SI C Rosangpuii chu kut a thlak a, NEPA director chuan kutthlaktu hi a hnawtchhuak.

Hetih lai hi 6th Mizoram Legislative Assembly 4th Session neih lai a ni a. He thil thleng chanchinbu-a tarlan chungchang hi home minister chuan House-ah sawichhuakin, "A zahthlak ka ti khawp mai. Khatiang kha khulaia an principal te paw'n an duh tawh loh an ni a. Training chhuah hma hmaa zu ruih avanga hmeichhiate va sawisa kha chu MHIP te pawh hian a hrana lak vun vak loh a thain ka hria a, ban mai tur an ni. Khang kha chu kan chhawr chhunzawm lo ang tih kan sawi nghal duh a ni," tiin a sawi a ni. He thu hi House Member Lalduhoma'n chiahpuam chungchang a zawhna a chhannaah home minister chuan a sawichhuak a ni.

He thil thleng chungchangah hian home deptt lam chuan engtin nge action lak chhunzawm a nih dan vawi hnih a zawt tawh a, mahse chhanna a awm lo niin thudawn chuan a sawi.

Hemi chungchanga thil kal zel dan RTI Act, 2005 hmanga The Aizawl Post-in Information a dil chhanna a hmuh dan chuan DIG (Trg.) Mizoram, Aizawl chuan Nov 10, 2009 khan Show Cause Notice a chhuah a. NEPA-a training SI Lalchhuanawma, rui chunga hmeichhe hostel-a luta a training-pui hmeichhia kut a thlak chungchangah Rule 1044 of Mizoram Police Manual, 2005 hnuaia a chunga hremna (Removal/Dismissal) kenkawh a nih lohna tur chhan ni 10 chhunga sawifiah turin hriattir a ni.

Hei hi SI Lalchhuanawma chuan November ni 11, 2009 khan dawngin November ni 19, 2009 khan a insawifiahna lehkha chu DIG (Trg) hnenah a thehlut a. A insawifiahnaah SI Lalchhuanawma chuan training zinga hmeichhe pakhatin a zarbuai nia sawiin, pawmlai nei a nih avangin hmeichhia chu nei thei lo a nih dan chipchiar taka sawiin, hmeichhia hian intihhlum hial tum anga thu a dawn avanga hmeichhe hostel lama kal niin a insawi.

Hostel chhunga lo awm hmeichhiate hian chhuak turin an lo nam a, an lo beng bawk niin a sawi a ni.

Hmeichhe pakhat a zawn lai hmu tura lut mai nia insawiin, lo tibuai lo tura a hrilh paha talchhuah a tum laiin Rosangpuii chu a tlu ta mai niin a sawi bawk.

Hemi hnu hian Rosangpuii chhungte hnenah a chhungte chuan ngaihdam dilin Pathian hmingin an lo ngaidam niin a sawi nghe nghe.

SI Lalchhuanawma hian November ni 19, 2009 khan insawifiahna lehkha hi a ziak a, hetih lai hian AIG-I, Mizoram, Aizawl chuan November ni 16, 2009 khan SI Lalchhuanawma chu 20.10.2009 atanga hlawh la lo turin Order a chhuah a ni.

Hemi hnu ni18, 2010 khan DGP, Mizoram Aizawl chuan Order a chhuah a; SI Lalchhuanawma hian a insawifiahnaah thiam a intih loh thu leh a chunga zahngai tura a ngen ang hian zahngaihna lantir a ni a, Departmental Enquiry hi kalpui a ni lo ang, tiin Order-ah chuan tarlan a ni. Hei bakah hian a hlawh pawh pek leh a ni ang a, hlawh hrensak a nih atanga a hlawh tur ang pawh pek leh vek a ni ang, tiin Order-ah chuan tarlan a ni a; NEPA Authority-in an remtih chuan training chhunzawmtir a ni ang, tiin Order-ah hian tarlan a ni bawk.

May ni 26, 2010 khan DIG (Trg) chuan NEPA Director hnenah training chhunzawm phalsak tura ngenna a thawn a, mahse NEPA director hian a lo remtih loh avangin June ni 18, 2010 khan Police Training Centre, Dergaon, Golaghat dist. Assam-ah Basic Training phalsak turin ngen leh a ni a, chanchin buatsaih lai hian chhanna hriat a la ni lo a ni.

Hemi chungchangah hian kuttuartu lam chuan, "SI Lalchhuanawma hi suspend a ni lo a, a chungchangah Departmental Enquiry din a ni lo a, hlawh la lo tura tih pawh a lak loh ni atanga la leh tura tih a ni a, training chhunzawm tura dilpui leh mek a ni a, a chungah hian eng action mah lak a ni lo tihna a ni a, hriatthiam harsa kan ti," tiin an sawi.

SI C.Rosangpuii pa chuan sorkar thuneitute kalphung chu mak a tih thu sawiin,"Home minister-in House zahawm takah a member puite leh mipui hriat ngeiah SI Lalchhuanawma hi police atan chhawr chhunzawm a nih loh tur thu a sawi a. Home minister thusawi kha kan ring tawk a, FIR pawh thehluh ngai lo tur leh lo inrawlh chhunzawm tul lo turah kan ngai a, mahse, heti ang hian thil a thleng leh si," a ti a ni.

Read more...

Zawhte 'Hmelchhia-a' chu

Keini leh kan thenawm hnaia awmte chuan 'Hmelchhia-a' chu kan hre vek a. Chu zawhte pa Hmelchhia-a chuan ha khawvelah hian thil pathum nuam tih em em mai a nei a, chungte chu - insual, hnawmhnawk ei leh duat te hi a ni.

Heng thil pathum bakah hian pawn vela khawsak chu nuam a ti thlawt bawk a. Hmelchhia-a chuan mit pakhat chauh a nei a, a khing lehlam chu mitmu awm loin a kaw ringawt a. Beng pawh pakhat chauh a nei a, a lehlam (a mit chhe lam tho) a nei lo, a ke veilam pakhat chu a tliak tawh tih a hriat ngawih ngawih bawk a, a dam fel vek tawh hnuah pawh a kawi kual hle a, a pianphung a tikhawlo zo vek a, in kil lam a hawi reng emaw tih mai tur hi a ni.

Hmelchhia-a rawng hi a hma chuan a vut buak rawng leh a dum inpawlh deuh, tial deuh rek niawm tak a ni. Mahse, a lu leh a dar te chu a pan nasa hle tawh tih erawh a hriat viau thung. A pianphung leh a kimtlang hian tumah a lem mawlh lo a, a hmu apiangte rilrua lut hmasa ber chu 'Zawhte Hmelchhia!' tih a ni ziah awm e.

Kan thenawm vela naupang zawng zawng chu Hmelchhia-a khawih miah lo tura vau lawk vek an ni a, a hmu apiangin hnawh sawn tumin lunga an vawm loh pawhin tuiin an theh tal thin. An ina a luh hlauin kawngka an khar vat thin a, a kal sawn duh loh chang chuan a ke pawh an kharchilh fo reng a ni. Chutiang hunah chuan Hmelchhia-a chuan tihdan phung pangngai a nei ve ziah nghe nghe.

Hnawh kian tuma tui i theh chuan che sawn miah loin a dinna ngaiah a ding reng ang a, a huh zawr vek hnuah pawh a che duh miah lo ang a, nangmah zawkin i inthiarfihlim san hial ang. I vawm chuan ngaihdam dilna ni awm takin a taksa cher thiak thuak tak mai chu a han tawm khum vel bawk ang che.

Naupangho a zui chang chuan an hnungah a tlan thin a, ngiau chungin a luin an kutah a nawr vel thin a, chutiang chuan duat leh hmangaihna a chunga lantir turin a phut vel thin a ni.

Chutianga a khawsak laia i pawm chuan i kawr te, i bengbeh te leh a remchang apiang chu a seh chet chet ang a, a fawp dek dek bawk ang.

Ni khat chu Hmelchhia-a leh thenawmte uiteho chu an lo inkawm a, an infiam a. Uite chuan an dim thiam vak lo ni ngei tur a ni an seh na hle mai a. Chhan tumin hmanhmawh takin ka va tlan phei a, an bul ka va thlen chuan Hmelchhia-a chu a lo mu bam mai a, a lo thi lek lek tih ka hrethiam nghal mai.

Ka pawm a, kan in pan ka tum lai tak chuan a thaw kawk kawk a, a hahchhiau bawk a, a theihna zawng zawng a sawm khawm mek tih a lang reng mai. An sawisa nasa hle a nih dawn hi ka ti rilru a.

Chutihlai chuan ka hriat fo tawh thin angin ka beng leh ka biang vel chu a hmuiin a rawn nawr ne ne a. Hmelchhia-a chuan hliam na tak tuar chung leh thichhawnga a awm mek laiin thei leh thei loin ka beng fawh leh a tum chu mak ka ti thlawt a ni. Ka pawmbet a, a lu chuan ka kut chu a nawr vel a, a mi tha lama mitmu rangkachak rawng fim tak chuan min en ngawih ngawih a, a chhungrilah chuan thei leh thei loa min lawma a hram ri der der chu ka hre thei bawk.

Na hrehawm tak tuar mek leh hlauthawng taka awm mek chu zawhte piangsual-hmelchhephaka chuan a chunga hmangaihna leh lainatna lantir turin min phut a, min ngen ngawl hle mai. Chutihlai tak chuan Hmelchhia-a chu ka'n en thin a khawvela thilnung zinga hmeltha ber leh ngainatawm ber ni hialin ka hre ta a. Engtiklai mahin mi tihnat tumna a nei ngai lo a, min sehin min ham ngai hek lo, min tlansan ngai pawh ka hre lo a, min tihbuai phei chu a hnai lo. Hmelchhia-a chuan min en ngawih ngawih a, a na hrehawm tak tidam thei turin min ngai hialin ka hria.

Tichuan ka pawm reng lai chuan kan in kan thlen hmain Hmelchhia-a chu a chatthla ta a, rei tak chhung chu ngawi rengin ka pawm a, ka thutpui a. Chu ransa piangsual, ser neng nung mai leh hmelchhe tak mai chuan ka ngaihdan leh ka thil thlir dan a thlak hlawk mai chu mak ka ti takzet a ni. Chuta tang chuan rilru thianghlim puta mi dangte hmangaihna awmzia ka chharchhuak ta a ni.

Hmelchhia-a chuan lehkhabu sang chuang pawhin min kawhhmuh theih loh leh zirtirtu thiam elkhen pawhin min hrilhfiah sak theih loh tur leh mithiam rual awmkhawm pawhin min hriatthiam tir theih loh tur thil min hriattir chu midangte tan inpek leh mi dangte chunga hmangaihna lantir hlutzia hi a ni. Ani kha chuan pawnlam lang theiah ser nasa tak a nei a, kei chuan chhungril lang thei lo lamah ser nasa tak ka nei thung. Mi dangte a tak taka hmangaih duhna ka nei ta a, theihtawp chhuaha min mamawhtute tana inpek ka chak ta.

Mi tam tak chuan hausak zel te, hlawhtlinna khum zel te, mite ngaihsan leh zah nih te, hmelthat te an chak thin. Kei erawh chuan... Hmelchhia-a ang nih chu ka tum ber a ni ta a ni. n

(Ugly The Cat tih lehlin a ni a, a ziaktu hriat loh - Lalthlamuana Ralte)

Read more...

Biak Ina Mitthi Ruang Inkhawmpui

¢ Lian Kunga

Pastor leh Kohhran Upate ruang biak ina inkhawmpui thin hi, engtik lai vel atanga lo intan tawh nge ni a, eng nge a chhan leh a vang tih hre turin ka zirchiang ngai lo a, tum pawh ka tum bawk hek lo. Amaherawhchu, vanram kai tum theuh theuh, ringtute zingah hetia hleih neih taka thih nia insawngbawla biak ina ruang inkhawmpui hi a dik ber lo tih ka’n auchhuahpui ve mai mai teh ang.

Eng vang leh engati bik nge hetia biak in kan mawitir bik a, Berampu leh Upa ni ve lote hi thih ni-ah kan ruang biak ina inkhawmpui tlak a ni ve lo em ni? Anniho ang leh anni aia rinna sang zawk nunpuitu Beramte zingah an awm ve lo em ni ang le? Berampute leh Upate reng reng hi biak ina an ruang inkhawmpui bik turin Lalpa rinnaah an felfai bik em ni? An vaiin tlangchhipa khaw awm an ni nge an zingah khawnvar hala hraihnuaia dah thin an awm ve zawk?

Thu Thlunghlui hunlai khan rawngbawltute leh zawlnei ropui tak takte an awm tawh thin. Amaherawhchu, thih nia an ruang biak inah (maicham) puithu takin an inkhawmpui tih ziak kan hmu lo. Mosia kha Lalpa ngaiha mi chungchuang leh a thian, hmaichhana bepawptu leh titi phungleng sawipuitu hnuhnung ber a ni. Chutiang taka Lapan a ngainat leh a thian tha chu, Nebow tlanga a thih khan a ruang kha maicham chhunga urhsun takin an inkhawmpui tih ziak kan hmu lo. Ni sawmthum lai Isarel te'n an sun, tih ziak erawh kan hmu. Khatiang taka an tana inpe pumhlum a nih avangin ni sawmthum chhung zet erawh Isarel te'n an sun hial; a phu em alawm. Mosia anga mahni Beramte tana kawng engkima inpezo kha tunlai Berampute leh Upate zingah an awm theiin ka ring lo.

Thu Thlungthar Bu leh Tirhkohte thuziak hrang hrang han bihchian hle pawhin Pastor leh Kohhran Upate ruang biak ina inkhawmpui tur, tih ziak kan hmu lo. Tunlaia Pastor te leh Upa te ang hi an la awm ve lo, kan ti a nih chuan anni ai daiha inpezo leh thlarau thianghlima khat, a zirtirte leh ringtu dang, awih tha ve tak takte pawh an awm teuh, mahse an ruang biak inah inkhawmpui tur a ni, tiin a sermon thin tih ziak a awm lo. Chutiang lam sawi ahnekin rawngbawltute chu inngaitlawm tur leh, mite zah deka chanchin tha hril turin a fuih zawk thin asin. Chuvang chuan alawm, Lal Isua khan a zirtirte aia hniama indahin an ke a silsak hial ni! Kha inngaihtlawmna hnuaihnung ber ang kha, tunlaia kan Berampute leh Upate hian an ti ve thei ang em? Kei zawng an tih ve theih ka ring hrih lo? Eng vangin maw? Ele, an nun standart an ti sang a, puipun nikhuaah pawh thutna tha leh langsar an beisei a, an chang ziah bawk thin. Chaweikhawm nikhuaah pawh khawvel lalchhungkua te leh officer liante nena dawhkan kilho turah an inngai hial a ni awm e!?

Tunlaia Berampu te leh Kohhran Upate hian Mosia leh zawlnei dangte ang khan Lalpa hmaah tlatlum turin an inhlan pumhlum ve em? A kawi a ngilin a thu an awih/zawm em? An nun leh chanchin tha a inmil em? Berampu thenkhatte phei chuan an nihna mahni sahmim hampuar nan leh, nupui fanau te eizawnna ngelnghet siamsak nan hun hmangin an buai a, Beramte tan hun an nei mang lo? |henkhatte phei chuan lamlianah leh daiah te, KS leh mi awmtha duh lote chenna vengkeltila nitin Berambo te zawn ai chuan, Synod office leh sorkar office-a mahni fate leh chhungkhat lainate tan eizawnna buaipuiin leh, in-hmun-lo-ram mahni tana neih tumin hun tam zawk an khawhral thin a ni mai lo maw? An zinga thenkhatte lahin Beramte thawhlawm an chiahpuam thul!

Kohhran Upate zinga thahnem tak e pawh Vanlal nau ang a tahna Zoram khawvelah hian an dang chuang lo. An zingah tlangval laia sawnthlak te leh nupui ru te pawh an awm nual mai! |henkhatte phei chuan Berampute aiin mahni tanghma an hai a, Upa nihna hi sum haichhuahna remchangah an hmang thin! Kohhran Upa pakhat phei chu, sorkara thuneitute hnenah contract leh supply dilin ni tin a hmanhlel thin! Khaw pakhata Kohhran Upa phei chuan a nupui then duh si lovin hmeichhe dang a ngaizawng a, khurbinpuiin an in-KS thin. Chu Upa chu a thih ni chuan biak inah a ruang urhsun takin an inkhawmpui vel! Chuvangin Upate zingah hian Beramno ni lovin kelno, chawrche leh berh ve tak tak an awm ve ni awm tak a ni!?

Ruang biak ina inkhawmpui sawi takah chuan, he article ziaktu tpakhat pawhin a tia'lawm: “Kei chu Upa ka ni si a, ka thih ni-ah ka ruang biak inah urhsun takin an inkhawmpui ang a, tlangau bu hnunglamah ka chanchin an ziak bawk ang. Nang chuan chutiang chawimawina chu i dawng ve lo ang, Upa i nih ve loh avangin,” tiin he article ziaktu hi a awhsan vel!

Chutiang deuh bawk chuan Upa pakhat pawhin a fapa lehkha thiamthei vak lo kha matric pass ve se a duh tak meuh a. High school zirtirtu a hmelhriat chian ve, chhanna endiktu kha a riahchilh a, chu subject-ah chuan pass tir tura a ngen chiam a vangin zirtirtu chuan a pass tir ta a ni. Thih nia ruang biak ina inkhawmpui te, tlangau bu hnunglama chanchin ziahlan duh avang te leh, a dik a dawk thlu lova fate matric pass-tir duh hial khawpa khawvel mi Upa te, nih ve tum hrim hrimte kan zingah an awm a nih chuan, Zofate hi Kristiannaah kan la chhangche hle tihna a ni. Chung mite chu an thih ni-ah biak inah kan inkhawmpui leh ngei awm si a. Heng lo pawh hi sawi tur a la awm nual.

Berampu te leh Upate ruang chauh biak ina inkhawmpui bik hi eng nge a tulna? He khawvela ringtute zingah hleihneihna leh inchawimawi bik hi Pathian duh dan a ni ang em? Amah ringtute chuan he khawvelah ni lovin khaw lo la awm turah lawman an hmu ang, tih Bible-ah ziak a ni. Thih ni-a inchawimawi leh, biak ina ropui taka kan vuiliam thinte thlarau hian khaw lo la awm tur a thleng vek bik lo mai thei asin? Biak ina ruang kan inkhawmpui a nih rau rau chuan Berampute leh Upate chauh ni lo, Beramte ruang pawh kan inkhawmpui ve ngei tur a ni. Chu chu ringtu zawng zawngte inchawimawina a ni ang a, kan pheikhai a rual zawk bawk ang.

Zoram hi tlangram a nih angin kan in leh lote hi a rualrem lovin chhiat ni that ni-ah mipui tan thutna a awm thin lo. Tam tak phei chuan in chhung an chang ve lo a, kawtkai-awih-bakbahai takah hrehawm takin hunserh chhung kan inbengkai thin. Hunserh a rei duh hle. Phai lamah chuan Kristian tam zawk te'n mitthi ina hunserh hmang lovin, ruang nen biak inah hunserh an hmang zawk thin. Berampute leh Upate chauh ni lovin Beramte ruang pawh biak inah kan inkhawmpui thin. A hmun te a rem bakah mipui an leng tam a, a remchang zawk bawk. Zoram angin tute emaw chawimawi bik a awm ve si lo.

Awle, he article hian Berampute leh Upate zawng zawng a huam miah lo. An zingah che 'bawnra' ve tak tak an awm thin avangin dem an hlawh ve thinerawh a pamhmai khawp mai. Tin, he article ziaktu hi mi nun tha leh sawisel bo a ni lo a, a nunah entawn tlak a vang viau. Amaherawhchu, ringtute zinga thih ni-a inchawimawi bik erawh tha a tih loh avanga ziak a ni. Tu pawi mah sawi a tum lo a, a duh ngai bawk hek lo.

Read more...

Gujarat State Golden Jubili Lawmna

¢ KL Rochama
President, FLAM

India ram state zinga hmasawn chak ber Gujarat state chuan kumin hian an State Golden Jubili an lawm a. Gujarat Ex-MLA Council huaihawtin May ni 9, 2010 khan Gandhinagar-a Town Hall-ah lawmna inkhawm ropui tak neih a ni. He inkhawma Guest of Honour ni turin min rawn sawm ve teh tlat a. Chief minister Pu Lal Thanhawla'n phal takin kal man min tumsak avangin a chungah FLAM member-te kan lawm hle a ni.

Jubili lawmna hi Gujarat Governor Dr. Shrimati Kalam-in a hawng a. Governor bakah hian Gujarat Assembly speaker Ashok Bhati te, agriculture minister Dilip Sangani te, Orissa information minister Prafulla Somah te, minister leh mi pawimawh dang engemaw zat an tel a. Minute 30 chhung zet thu sawina hun ka nei a, lawmawm ka ti hle.

Gujarat leh state dangahte chuan protocol (lal dan indawt) hi an zawm tha hle a. State-ah hian chief minister hnuaiah speaker, speaker hnuaiah minister-te an awm a. Speaker a awm hi chuan minister-te hi chu an kawi chuang awm ve mai mai a ni. Mizoramah ve thung chuan parliamentary secretary-te pawh hi speaker aiin an langsar zawk mah emaw tih tur a ni a. Democracy sokarah chuan Legislature, Executive leh Judiciary a awm a. Heng zingah hian Legislature hi hmahruaitu a ni a. Executive leh Judiciary-te hi chu Legislature-in dan a siam leh hmasawnna hnathawh tur a siamte lo tihlawhtling tur mai an ni. Chuvangin Legislature hotu ber speaker dinhmun hi a pawimawh em em a ni.

Gujarat-ah hian 'public leader'-te an zah thiam hle a. Ex-MLA Council pawhin an lehkhathawn reng rengah Ashoka Pillar an nem kai thin. Tin, ex-speaker, ex-minister, ex-MP, ex-MLA te pawhin an motor number plate-ah an nihna hi an tar vek a. Mihring tamna hmunah chuan hei hi a lo tangkai thei hle dawn awm e.

State Golden Jubili an lawm kumah hian Information & Public Relation Department hman turin cheng vaibelchhe 83 an dah a ni. Publicity atan ringawt pawh cheng vaibelchhe 20 an dah a ni. Kan Information & Public Relation Department-in kumina an Plan Outlay chu cheng vaibelchhe 21/2 (250 lakhs) chauh a ni! Thawm neih len a la harsa deuh dawn a ni.

Gujarat hi Mahatma Gandhi pianna Porbandar leh India tan zalenna a sualna Sabarmati khaw awmna hmun, India rama la (cotton) thar tamna a ni a. Mi tin mawl tein an inchei a, cotton hmanga siam thawmhnaw leh saree an hain, an bât vek a. Foreign thawmhnaw man to tak tak an ha lo a, Reebok leh Nike pheikhawk an bun lo a. Vawthlep man tlawm tê tê bunin chak tak takin an kal thei tlat. (Keini Rih artui phur ang maia khaw laia kan kal dulh dulh ang ni lovin). |awng thu-ah Gujarati tawng thiam an duh tawk hle. Tokyo khawpuiah Japanese hovin sap tawng engah mah an ngai lo te pawh an ang ka ti deuh!

Ahmedabad atanga Gujarat khawpui Gandhinagar hi minute 20 chhungin car-in a thlen theih a. Darkar khata Km 140 vela tlan erawh a ngai. Gandhinagar khawpui luh dawnah kawng chungah “Clean and Green City” tih lianpuia ziak a intar a. Hetiang ruahtui tlak tlemna, khaw ro em em, motor maktaduai chuang chhun leh zana tlan rengnaah hian engtinnge thing hring leh hnim hring a awm theih ang tih rilruin ka zawt a. Mahse Gandhinagar khaw chhung hmun tam takah kawng kam lehlam lehlamah ngaw an lo nei tha hle mai a. Chu bakah kawngpui pengthuamah te, office leh hmun pawimawh kawtahte hmun zau tak tak awhin pangpar an tivul chuk mai a. Rilru zim taka “Vaichheho” kan han tih thlak zente hian keini aiin Pathian thilsiam humhalh leh enkawl hi an lo peih zawk em ni tih te min ngaihtuahtir a.

Gandhinagar atanga Mount Abbu chu Km 300 dawn a ni. An Highway hi motor lian paruk a ruala tlan theihna tura siam a ni a. A laiah feet 6 vel an zuah a. Mawi em emin lehlam lehlamah feet khat vela sangin lung an rem a. Rawng dum leh var an hnawih tial a. A lai feet 6 awlah hian pangpar mawi tak tak a vul chuk a. Kawng sir lehlam lehlam hi feet khat vela sang bawkin lung an rem a. A laia lungrem ang chiahin rawng dum leh var an hnawih a. Keini ramah kawng bula pangpar phunte hi diesel leh petrol kang khuin a ur chhe zel si a. Highway kawng laia pangpar mawi taka an par thei hi an diesel leh petrol-ah thil dang an pawlh ve lo a nih dawn hi ka ti rilru a.

Prafulla Somal hi Orissa information & panchayat minister a ni a. Gandhinagar-a kan thlennaah air conditioner a lo thawk lo a. Zanlai a pel tawh si a. Ka inphelh ruak a, ceiling fan hnuaiah ka mu zangthal a. Ka thianpa, kei aia a leta thau dul kiar em em mai chuan dhuti a veng a, a khum bulah chuan a thingthi a, hmai leisiin a tawngtai ta a. “Eheu, milem bia ka lo tih thin pawh ka tluk lo a ni maw?” ka ti a. Ka tho a, ka khum bulah chuan thingthiin ka han tawngtai tha ve leh ta a. Somala hi Meeting-a kan kal chhuah dawn leh kan hawn apiangin a khum bulah thingthiin a tawngtai ziah thin a. Aizawla ka lo kir leh hnuah ka zu telephone a. “Tukinah a lo hawng a, Puria Lord Jaganath Temple-a tawngtai turin a kal leh tawh,” tiin a chhungte'n min lo chhang a. Pathian Nung bia inti, Thlarau Thianghlim chenchilh nia inngai Kristiante hian kan tih tak tak loh vang em ni ang kum 2000 a ral dawn tawh hnuah pawh India ram mipui maktaduai 1,100 zingah Kristian maktaduai 50 pawh kan la tlin theih loh hi ni ang le?

Gandhinagarah bawk han kir leh ila. Ka kal hmain chief minister Modi hmuh ka duh thu thiante ka hrilh a. Chief minister hi khawpui pawnah programme a lo neih avangin a minister zinga a rin ber pakhat agriculture minister Dilip Sangani-a'n min lo dawngsawng a. Prafulla Somal nen breakfast leh lunch-ah min sawm a. Somala hi pa lian, thau, dulkiar em em mai a ni a. Dilip Sangani hi aia lian leh dulkiar zawk a ni a. An pahniha bulah chuan kei chu ka zên thlarh mai a ni!

Somala nen hian kan damchhunga kan thil tawnah record kan siam ve ve a. Gujarat-ah hian theihai a tam em em mai a. Lunch-ah hian thil dang tam tak an chhawp bakah theihai lian chi, a thlura zai phel an chhawp teuh a. In neitunu chuan kan thlengah a rawn chhung vûm thûr mai a. Kan ei zo dawn tihah a rawn chhung khat leh zel a. A tlem berah theihai lian chi pum 6 vel chu ka eiin ka hria. Ka thianpa Somala hian kei aiin a dawng hlawk deuh a, pum 10 vel a ei a ni.

Puar tawh nak alaiin chaw ei apianga an in tel bawnghnute dah tawk tui fi deuh ri riai hi no lian deuh maiin in loh theih lovin min han chhawp leh a. Thil dang pawh ngaihtuah hlei thei lovin pum dawm chungin Ahmedabad-a Sardar Valabhai Patel International Airport panin kan tlanchhe ta a.

Heti taka Gujarat state-in hma a sawn chakna chhan hi chief minister chak (dynamic), remhria leh hlemhle lo an neih bakah thingtlang hmasawnna ngaihtuah turin Panchayati Service Commission an din a. He Commission hnuaia thawktu 2,00,000 chuang zette avang hian thingtlangin hma a sawn chak phah a ni thei bawk. Gujarat sorkarin hmasawnna ruhrel leh programme a duan dante chipchiara sawina hmun a awm lo a. State hmasawn tawh zawkte thil tih dan Mizorama kan tih ve theihte hi zir taimak a tul hle.

Read more...

BEAUTY CARE- SLEEP

¢ Debbie Chawngthu

Chhunah hah tak maia hna han thawh a, zan lama tui taka han mut veng veng hi chuan ngaih hi a tha hluah hluah thin. Zan mut that chuan hnathawh pawh a nuam a, mut thatloh erawh chuan thinchhiatte a awlsam a, hnathawh a tui thei lova, thutlukna siam mai te a harsat thin avangin tawng pawh a buai phah ve thei a ni.

Mihring hi kan mut mamawh zat a inang lova. Thenkhat chu darkar reilote mu mahse an harh tho a, thenkhat erawh chu a ni lem lo. A tlangpui thuin puitling hi chuan darkar 7 atanga darkar 8 mut kan mamawh a. Thenkhat erawh chuan darkar 11 lai an mamawh thei a, darkar 4 chauh mu thin, insawisello te pawh an awm tho bawk. Research beitute sawi dan chuan mi hlawhtling leh thil ngiahtuah tam mi hi an mu tlem a, ngaihtuah nei lemlo leh lungkham nei lemlo hi an mu tam an ti.

Upat azirin mut hi kan mamawh tamin kan mamawh tam lova. Nau piang hlim chu darkar 20 atanga darkar 24 lai pawh a muhil thei a. Thla thum vel anih chuan darkar 16 atanga 20 te a mu leh a, a bawhvah theih hnu chuan darkar 12 te chauh a mu tawh thin. Tleirawl chhuah tirh lai hian mut kan duh bik thin a, nu leh pa thenkhat chuan an fate thatchhiat vangah an puh thin a, hei hi dikna chen awm mahse a dik vek lemlo tih hriat a tha. Mi thenkhat chu kan mutui lutuk a, mumang pawh kan nei lo kan ti thin a. Mithiamte chuan mumang hi kan nei ziah a, zing thawh ah kan theihnghilh mai zawk a ni an ti. Hnar (snoring) bula mut hi a hrehawm a. Hnar ring tak mai bulah chuan tui taka mut a harsa thin. tun hnai mai khan hnar ring tana hnar (nose) a vuah tur an siamchhuak a, a tihchi khawp mai.

Mut theih loh avangin sleeping pills te kan ei thin a, hei hi mamawh awm thin mahse ei loh chu a him ber bawk a. Miin a ei regular lutuk chuan a dawdawi in a hneh loh hun a thleng ve thei a, mut theih lohna te a siam daih thei zawk a ni. Hetiang hunah hian overdose a ei te pawh an awm a, thih phah hial te pawh sawi tur an awm ta nawk mai.

Chuvangin, mu thei lo mah la, sleeping pills hmawm mai lovin exercise la zawk la, tlem hahchawl la, tuilumin inbual leh la, tui takin i mu thei ang. Hemi hnua i mut a la chhuak thei lo anih chuan bawnghnute lum in la, music ri riai ria chi ngaithla la, i mut a chhuak mai ang. Mahse, music i play chu i duh em em, i ngaihthlak nin theih loh play lo la, chuti lo chu i ngaithla zui duhin i mutchhuak a pel ve thei a ni.

Q. Ka fragrance hman hi engtinnge reitak rimtui thei tura ka dah ang?
= Fragrance te hi an rimtuina kum khat hnu velah a reh thin a. A rawng pangngai aia a dum deuh emaw a rim a danglam anih chuan a chhe tan tihna a ni. A rimtui reina tur chuan a dahna fimkhur a ngai a. I hman zawhah nghet takin chhin la, hmun thim lai, vawt deuhah dah ang che. Dressing table chei nan dah chhuah te hi a tha ber lem lova, a ral duhin a rim a reh hma a ni.

Read more...

Nui Lawks 59


J Tlangval pakhat pawhin Churachanpur khaw bula khaw pakhat- 'Lamka' hi a lo hresual pek a, "Churachanpur bul-a khaw pakhat hi Sri Lamka em ni kha?" a ti ve chhen!
- 9436159317

J Pathianni tlaiah tiang hian South Africa-ah tlangau an au a: "Vawiin tlai K|P Fellowship zawh, dar 4:30-ah England atanga palai kalte leh England chhuakte kalkhawm tur. Agenda- Coach leh substitution chungchang. A hmun- SEZIP (South Africa-a England ramchhuak insuihkhawm Pawl) office c/o Mandela House, 147A Sutton Street, Johhanesburg," tiin.
- 9436140037

J Nuthlawi leh pathlawi, fa nei duah tawhte hi an innei a, fa an nei leh a, nu zawk chu- "Pa-a, i fate leh ka fate an inkawm a, kan fate an kawm duh lo a nia," tiin a ang thin!
- 9612589095

J World Cup thlengtu ram hi South Aferica in tia mi?
- 9612062366

J Honduras hi a lo hre sual nasa; nula rimnaah, "Kei chu kumin World Cup-ah chuan Hero Honduras ka tan ber mai," a lo ti ve zuah zuah!
- 9612566920

J Pa pakhat pawh a chengvawng khawp a, lehkha pawimawh a xerox te hian a xerox copy chu spelling mistake a awm leh awm loh a check thlap zel!
- 9862375770

J Nu pakhat kha, kuhva a duh al mai mai khawp a, chinai hlang te a ei vel! Pan hnah leh kuhva rah tel miah lovin chinai hlang a ei thin!
- 9862577575

Read more...